Szlak zielony Malczyce – Lubiąż

Kategoria: Szlaki piesze gminy Malczyce, Szlaki piesze gminy Prochowice, Szlaki piesze gminy Wołów, Szlaki piesze Wysoczyzny Średzkiej
Tagi:

Szlak zielony Malczyce – Lubiąż (9,4 km)
Malczyce – (6,4 km) most na Odrze – (9,4 km) Lubiąż
Odcinek długodystansowego szlaku Kąty Wrocławskie – Uraz, biegnący przez lasy w Dolinie Odry. Nawierzchnia mieszana, w Malczycach dłuższy odcinek asfaltowy, w lesie droga brukowana, przed Lubiążem fragment ruchliwej drogi wojewódzkiej. Po drodze można zobaczyć neogotycki kościół Niepokalanego Poczęcia NMP, willę i dawną papiernię w Malczycach, dawny most kolejowy na Odrze oraz kompleks opactwa cystersów i barokową kaplicę w Lubiążu.


Trasa zaczyna się na skrzyżowaniu ul. 1 Maja i Dworcowej w Malczycach, dokąd szlak zielony biegnie ze Środy Śląskiej. W pobliżu znajduje się stacja kolejowa.
Stacja Malczyce położona jest na linii kolejowej Wrocław – Legnica, otwartej przez Kolej Dolnośląsko-Marchijską w 1844 r. jako jedna z pierwszych na ziemiach polskich. Linia stanowiła część połączenia Wrocławia z Berlinem i Dreznem. Zelektryfikowano ją w 1984 r. i zmodernizowano jako część ciągu E-30 Zgorzelec – Przemyśl. Obecnie jest obsługiwana przez Koleje Dolnośląskie na trasach z Wrocławia do Drezna i Lubania.
W 1895 r. koleje pruskie zbudowały linię do Strzegomia, chociaż plany doprowadzenia kolei, łączącej zagłębie wałbrzyskie z portem w Malczycach, wzdłuż dawnej Drogi Węglowej sięgają 1816 r. Linię zamknięto dla ruchu pasażerskiego w 1989 r., potem utrzymywano szczątkowy ruch towarowy, ostatecznie zlikwidowany w 2013 r.
W 1902 r. spółka lokalnych samorządów zbudowała boczną linię do Jawora (Kleinbahn), posiadającą osobny mały dworzec i obsługiwaną przez firmę Lenz & Co. Zamknięto ją dla ruchu pasażerskiego już w 1975 r., przed 2000 r. dla ruchu towarowego a w 2014 r. rozebrano.
W 1923 r. koleje pruskie otwarły linię do Lubiąża z mostem na Odrze, łączącą się z powstałym w 1916 r. odcinkiem do Wołowa. W 1945 r. odcinek Lubiąż – Malczyce został zniszczony, resztę otwarto w 1950 r., lecz zamknięto już w 1961 r. i rozebrano w 1970 r. Początkowy fragment linii służy jako bocznica do bazy paliwowej Orlenu. Z Malczyc biegły także bocznice do portu (otwarta w 1898 r.), dawnej cukrowni i zakładów papierniczych.
Klasycystyczny budynek stacji pochodzi z 1844 r., całość została zmodernizowana w 2010 r.


Przy ul. Dworcowej (nr 4) stoi willa, prawdopodobnie biurowiec dawnego tartaku, obecnie siedziba początkowych klas szkoły podstawowej.
Malczyce to wieś gminna w powiecie średzkim, wzmiankowana w 1202 r. jako własność księcia Henryka I. W 1245 r. nadano ją klasztorowi cystersów w Lubiążu. Istniał tu ośrodek piwowarstwa, w 1267 r. wzmiankowano przeprawę przez Odrę. Wieś zniszczona w czasie wojny 30-letniej, w 1700 r. przeszła na własność rodu von Gastenau a potem von Uechtritz. Malczyce były ośrodkiem handlu solą i węglem, w 1742 r. powstał tu jeden z największych w Prusach skład węgla, w 1790 r. zakończono budowę drogi węglowej łączącej Malczyce z Wałbrzychem. W 1825 r. powstała szkoła, w 1844 r. doprowadzono linię kolejową Wrocław – Legnica. W 1897 r. otwarto dużą cukrownię, rok później powstał port na Odrze z własną bocznicą kolejową. W 1911 r. uruchomiono zakład Śląska Celuloza i Fabryki Papieru. Od 1925 r. Malczyce mimo braku praw miejskich posiadały burmistrza. 8 lutego 1945 r. zostały zajęte przez Armię Czerwoną, w czasie walk uległy znacznemu zniszczeniu.
Docieramy do szlaku, skręcamy w lewo w ul. 1 Maja, po lewej w budynku nr 60 z lat międzywojennych, dawnej siedzibie kasy oszczędnościowej, mieści się poczta. Budynek dawnej poczty stał obok ale został zniszczony w 1945 r. Po prawej (nr 43 ) stoi ciekawa eklektyczna willa, dawniej siedziba przedszkola i biblioteki. Za nią znajduje się dom opieki Caritas, przed którym stoi wotywna kolumna maryjna, postawiona w 2005 r. w 150 rocznicę ogłoszenia dogmatu o niepokalanym poczęciu NMP z inicjatywy pochodzącego z Malczyc biskupa wrocławskiego Edwarda Janiaka.

Docieramy do głównego skrzyżowania, gdzie znajduje się kościół Niepokalanego Poczęcia NMP.
Neogotycki kościół Niepokalanego Poczęcia NMP pochodzi z 1905 r. Wyposażenie głównie neogotyckie, witraże współczesne. Przed kościołem rzeźba św. Jana Nepomucena z 1723 r.

Po lewej strony ulicy stoi pomnik XXV-lecia z 1980 r. Idziemy dalej ul. 1 Maja, pod nr 3 po prawej stoi budynek dawnego nadzoru żeglugi z pocz. XX w. Na łuku drogi w lewo warto podejść kawałek prosto do dawnego promu na Odrze.

Przeprawę przez Odrę wzmiankowano w 1267 r., prom powstał w tym miejscu po uregulowaniu Odry w XVIII w. Po obu stronach znajdowały się restauracje i schrony dla przewoźników. W 1912 r. uruchomiono tu kursy statków pasażerskich do Lubiąża. Zniszczony w 1945 r. prom uruchomiono ponownie trzy lata później. W 1967 r. w czasie przeprawy cyrku zatonęły dwa wozy. W 1974 r. kilka km dalej zbudowano nowy most na Odrze w związku z czym przeprawę promową zlikwidowano. Obok stoi pomnik, wskazujący poziom wody podczas powodzi w latach 1854-1997.

Ulica 1 Maja zmienia kierunek na zachodni, przechodzimy przez dawny teren przemysłowy. Po lewej ciągnęły się zabudowania dawnej cukrowni.
Cukrownia w Malczycach powstała w 1897 r., po wojnie funkcjonowała pod nazwą 'Małoszyn’, posiadała Dom Robotnika z salą kinową. Zakład zlikwidowano w 2005 r. i wyburzono. Po cukrowni pozostały tylko dwa kominy i resztki zabudowań.
Po prawej mijamy dom kultury, willę właściciela cukrowni z 1910 r. i osiedle ceglanych domów, zbudowanych w latach 1890-1910 jako fabryka cukierków i czekolady połączona z cukrownią torami kolejki wąskotorowej. Po 1945 r. mieścił się tu hotel robotniczy i stołówka, obecnie lokale mieszkalne. Pod nr 38 stoi ceglany transformator i ciekawy budynek z neogotycki szczytem. Za nim znajdują się zrujnowane zabudowania dawnej papierni.

Zakłady papiernicze w Malczycach zbudowano w 1910 r., obok powstała Fabryka Celulozy Słomowej, którą ponownie uruchomiono po zniszczeniach wojennych w 1949 r. W 1979 r. wstrzymano produkcję celulozy. Obecnie opuszczone budynki fabryczne znajdują się w stanie kompletnej ruiny i pewnie niedługo znikną z krajobrazu. Do zakładów prowadziła bocznica ze stacji Malczyce.


Zabudowa się kończy i opuszczamy Malczyce. Na rozdrożu skręcamy w prawo, w drogę wyłożoną zniszczonym, starym brukiem. Opuszczamy pow. średzki i gm. Malczyce, wkraczamy na teren pow. legnickiego i gminy Prochowice. Idziemy chwilę wzdłuż Odry po czym droga skręca w lewo i wkracza w las łęgowy. Wzdłuż Odry ciągnie się pas schronów bojowych, zbudowanych w latach 1928-39 jako część umocnień Linii Środkowej Odry. Na rozdrożu brukowanych dróg skręcamy w prawo (droga pożarowa nr 9) i idziemy nadal przez las kilkakrotnie zmieniającą kierunek drogą.


Po chwili docieramy do drogi nr 338 Kawice – Wołów, biegnącej zbudowaną w 1974 r. estakadą nad Odrą i terenami zalewowymi. Przechodzimy pod mostem i skręcamy w biegnącą wzdłuż Cichej Wody drogę szutrową w prawo i od razu znowu w prawo w ścieżkę, którą docieramy do mostu drogowego na Odrze.


Przechodzimy pod nim i odnajdujemy schodki koło dawnego schronu, którymi wchodzimy na most, z lewej przychodzi szlak żółty z Prochowic.
Most na Odrze powstał w 1923 r. jako część połączenia kolejowego Malczyce – Wołów. Zniszczono go w 1945 r. i ponownie wykorzystano w 1974 r., kiedy w śladzie dawnej linii kolejowej zbudowano szosę nr 338 Kawice – Lubiąż – Wołów. Z oryginalnego mostu zachowały się podpory.


Przekraczamy Odrę, opuszczając pow. legnicki i gm. Prochowice i wkraczając na teren pow. wołowskiego i gm. Wołów. Idziemy ruchliwą szosą przez las, z polany po lewej roztacza się widok na kompleks opactwa cystersów w Lubiążu.


Za mostem docieramy do skrzyżowania, gdzie po prawej widać dawną stację Lubiąż.
Powstała ona w 1916 r., kiedy doprowadzono tu kolej z Wołowa, przedłużoną w 1923 r. do Malczyc. Po zniszczeniu mostu na Odrze stała się od 1950 r. stacją końcową linii z Wołowa. Zamknięto ją już w 1961 r. i rozebrano w 1970 r. Budynek stacji pochodzi z lat budowy linii.


Skręcamy w drogę gruntową w lewo, idziemy wzdłuż starorzecza i okrążamy położony na wzgórzu kompleks klasztorny. Pobliski las łęgowy dębowo-lipowy z domieszką wiązu liczy od 180 do 300 lat, wiele drzew uznawanych jest za pomniki przyrody. Po chwili skręcamy w prawo i przez bramę wkraczamy na dziedziniec klasztoru.

Pierwszy klasztor w Lubiążu założyli w 1150 r. benedyktyni, jednak szybko opuścili miejscowość. W 1163 r. książę śląski Bolesław Wysoki sprowadził tu cystersów z Pforty w Turyngii, którzy w kolejnych wiekach stworzyli wielkie posiadłości ziemskie. Klasztor w XIII w. stał się ośrodkiem kultury i piśmiennictwa. Spalony przez husytów w XV w. został odbudowany w latach 1498-1510. Stracił na znaczeniu w okresie reformacji, poniósł straty w czasie wojny 30-letniej. Po jej zakończeniu rozpoczętą wielką barokową przebudowę, zapoczątkowaną przez opata Arnolda Freibergera w 1649 r., który sprowadził malarza Michała Willmanna. Powstał wtedy pałac opacki, gruntownie przebudowano kościoły klasztorne. Główny etap przebudowy zakończono w 1715 r., do 1739 r. prowadzono prace we wnętrzach, przy których pracowali czołowi artyści epoki: Felix Anton Scheffler, Christian Bentum i Franz Mangoldt. Po zajęciu Śląska przez Prusy w 1740 r. skończyła się złota era klasztoru, w 1810 r. dokonano sekularyzacji dóbr kościelnych, 20 lat później w klasztorze urządzono szpital. W czasie 2. wojny światowej w podziemiach Niemcy uruchomili produkcję części do rakiet V1 i V2. Zdewastowany przez Armię Radziecką w 1945 r. obiekt użytkowano jako składnicę książek i zbiorów muzealnych. W 1989 r. klasztor przejęła Fundacja Lubiąż, która rozpoczęła prace renowacyjne, wymieniono dachy i odnowiono Salę Książęcą, refektarz i bibliotekę, udostępniono też kościół NMP. Lubiąż jest największym opactwem cystersów na świecie i jednym z największych założeń barokowej architektury w Europie, większym od Wawelu i Zamku Królewskiego w Warszawie. Fasada główna budynku ma aż 233 m długości, 118 m szerokości a wewnątrz znajduje się 300 sal.
W pocysterskim zespole klasztornym od 2001 r. odbywa się międzynarodowa impreza muzyczno-artystyczna Slot Art Festiwal a od 2005 r. festiwal muzyki elektronicznej Electrocity. Od lat tradycyjnie organizowane jest Korso Pałacowe w maju i Piknik Cysterski w sierpniu a także wystawy poświęcone historii i kulturze Śląska, organizowane dzięki współpracy z Muzeum Dom Śląski w Königswinter.

Na zespół klasztorny składają się:
Kościół Wniebowzięcia NMP, wzmiankowany w 1208 r. i powiększony w stylu gotyckim w XIV w. W końcu XVII w. przebudowano go na barokowy pod kierownictwem Mathiasa Steina, powstała bogata fasada z dwiema wieżami, całość włączono w kompleks klasztorny, ok. 1700 r. wzniesiono kaplicę Loretańską. Bogate wyposażenie zostało zniszczone i rozgrabione przez Niemców i Rosjan w czasie i zaraz po 2. wojnie światowej, obecnie zachowane elementy są porozrzucane po różnych miejscach, obrazy Willmanna znajdują się głównie w Warszawie. W kryptach spoczywa 98 zmumifikowanych ciał książąt, opatów oraz zasłużonych zakonników cysterskich. Nad portalem rzeźby NMP, Chrystusa Zmartwychwstałego (zniszczona) i św. Jana Chrzciciela.


Monumentalny pałac opatów z lat 1681–99, liczący ponad 300 sal z częściowo zachowanym bogatym wystrojem wnętrz. Odnowiona Sala Książęca to najwspanialsze na Śląsku barokowe wnętrze reprezentacyjne. Naczelnym motywem wystroju jest gloryfikacja dynastii habsburskiej i zwycięskiej wiary katolickiej.


Klasztor z lat 1692-1710 założony na planie czworoboku z dziedzińcem pośrodku.


Kościół pomocniczy św. Jakuba, zbudowany przez benedyktynów w 1150 r., gruntownie przebudowany na barokowy ok. 1700 r. na planie krzyża greckiego. Na fasadzie figury: MB Dzieciątkiem i św. Jakuba.


Browar i piekarnia z pocz. XVIII w. przy narożu klasztoru.

Kancelaria klasztorna, budynek oficjalistów i rzemieślników oraz wozownia z pocz. XVIII w. naprzeciwko pałacu opatów.
Rzeźby Murzyna, Indianina i barbarzyńcy, dłuta Franza Josepha Mangoldta na dziedzińcu między klasztorem a kościołem św. Jakuba.

Bogato rzeźbiona kolumna maryjna autorstwa Mateusza Knotha w 1670 r. Wokół podstawy stoją figury: św. Anny, św. Elżbiety, Mojżesza i Aarona.

Stodoła i budynek gospodarczy z XIX/XX w. obecnie Karczma Cysterska.
Budynek bramny z 1601 r., po rozbudowie w 1710 r. pełnił funkcję szpitala. Na fasadzie figury patronów zakonu cystersów: św. Benedykta i Bernarda z Clairvaux. Obok znajduje się most z pocz. XVI w. z pustym cokołem po figurze św. Jana Nepomucena.


Opuszczamy zespół klasztorny zabytkowym mostem nad Młynną i wkraczamy w zabudowę Lubiąża.
Nazwa wsi pochodzi od słowa “lubić” i składa się ona z dwóch części. Przy klasztorze znajduje się dawna osada służebna (Leubus Dorf), założona w 1163 r. Położona 2 km na północ główna część miejscowości w 1212 r. uzyskała przywilej zbytu produktów klasztornych a w 1249 r. prawa miejskie i zwana była Leubus Städtel. Odtąd aż XX w. obie miejscowości funkcjonowały odrębnie. Miasteczko nie rozwinęło się nigdy, straciło na znaczeniu po sekularyzacji klasztoru w 1810 r., w związku z czym utraciło prawa miejskie w 1844 r. W latach 1973-77 istniała odrębna gmina Lubiąż, później miejscowość włączono do gminy Wołów.
Idziemy ul. M. Willmanna, którą prowadzi droga nr 338 Kawice – Wołów. Wzdłuż ulicy ciągnie się zabudowa typu miejskiego i okazałe budynki gospodarcze. Mijamy przedszkole i ośrodek zdrowia, docieramy na plac z kaplicą.


Barokowa kaplica św. Jana Nepomucena powstała w 1727 r. z fundacji opata Ludwika Baucha, stąd kartusz z monogramem „LAL/ 1727”. Budowla na planie centralnym nakryta jest kopułą z latarnią. W 1997 r. we wnętrzu umieszczono drewnianą rzeźbę św. Jana Nepomucena. Pod kaplicą stał niegdyś pomnik poległych w 1. wojnie światowej.

Naprzeciwko kaplicy znajduje się neogotycki budynek z 2. poł. XIX w., pełniący funkcję domu kultury. Wzniesiony został jako Hotel zum Kaiser Wilhelm, zmienił później nazwę na Metzners Hotel Deutsches Haus.

Tutaj nasza trasa się kończy, szlak zielony biegnie dalej do Wołowa, prowadzi tędy też niebieski Szlak Archeologiczny z Brzegu Dolnego do Orzeszkowa.

Dodaj komentarz