Szlak czerwony Oława – Bystrzyca – Jelcz-Laskowice

Kategoria: Gmina Jelcz-Laskowice, Szlaki piesze gminy Jelcz-Laskowice, Szlaki piesze gminy Oława, Szlaki piesze powiatu oławskiego, Szlaki piesze Równiny Oleśnickiej
Tagi:

Szlak czerwony Oława – Bystrzyca – Jelcz-Laskowice (28,2 km) 

Oława – (4,4 km) Rezerwat Zwierzyniec (12,3 km) Rezerwat Grody Ryczyńskie – (16,2 km) Bystrzyca – (18,6 km) Janików – (28,2 km) Jelcz-Laskowice
Szlak prowadzi pograniczem Doliny Odry i Równiny Oleśnickiej. Trasa biegnie przez centrum Oławy, potem przez lasy łęgowe nad Odrą i Smortawą do Bystrzycy, na końcu przez lasy sosnowe Równiny Oleśnickiej. Nawierzchnia – w miejscowościach ulice, potem głównie drogi leśne z dłuższymi odcinkami dróg bitych. Po drodze można zobaczyć trzy kościoły, ratusz i pałac w Oławie, jaz Oława, rezerwaty: Zwierzyniec i Grody Ryczyńskie, kaplicę w Bystrzycy oraz Stawy Jelczańskie.


Trasa zaczyna się na stacji kolejowej w Oławie.
Stacja Oława położona jest przy linii kolejowej Wrocław – Opole, której odcinek z Wrocławia zbudowała w 1842 r. Kolej Górnośląska jako pierwszy na obecnych ziemiach polskich. Linię w tym samym roku przedłużono do Brzegu a rok później do Opola. Całość zelektryfikowano w 1960 r. Obecnie linia wchodzi w skład międzynarodowego ciągu E30 Zgorzelec – Przemyśl i została zmodernizowana po 2000 r. a sama stacja w 2009 r. Klasycystyczny budynek dworca pochodzi z lat budowy linii. Znajduje się na nim tablica wmurowana dla upamiętnienia 150 rocznicy linii kolejowej Wrocław – Oława w 1992 r.



Z położonego za wiaduktem tzw. Dworca Małego biegła również lokalna linia do Boreczka, zbudowana w 1910 r., zamknięta dla ruchu pasażerskiego w 1953 r. i towarowego w 1966 r., rozebrana w 1972 r.

Idziemy ul. Spacerową wzdłuż skraju parku, koło kamienicy z pocz. XX w. i główną ul. 1 Maja, którą biegnie szosa nr 94 Wrocław – Brzeg – Opole.

Na rondzie kierujemy się prosto, opuszczając drogę krajową, która omija oławską starówkę. Idziemy nadal ul. 1 Maja, po lewej zabytkowy budynek poczty z lat 1885-86. Nad wejściem zegar z alegoriami transportu (z wiosłem i uskrzydlonym kołem) i prawdopodobnie elektryczności. Zabudowa ulicy pochodzi z lat 1875-90.

Na końcu ul. 1 Maja po prawej stoi kościół św. Rocha.
Kościół św. Rocha wzniesiono w 1604 r. jako kaplicę szpitalną św. Barbary. W 1706 r. kaplica została przebudowana w stylu barokowym. Wewnątrz wystrój z 2. poł. XVIII w. z obrazem Zwiastowanie Johanna Claessensa, ufundowany przez żonę Jakuba Sobieskiego, Jadwigę Elżbietę z Habsburgów, w podziękowaniu za uwolnienie męża z twierdzy w Kőnigstein. Uwięził go tam jego rywal do polskiej korony, August II Sas. W kościele odbywa się także liturgia obrządku bizantyjsko-ukraińskiego. Przy wejściu stoi figura św. Jana Nepomucena z 1706 r.


Wkraczamy na teren starego miasta, idziemy wijącą się ul. Brzeską, mijamy kilka zabytkowych kamienic (nr 9 i 14).

Docieramy na oławski Rynek, na środku którego stoi ratusz.
Pierwszy ratusz zbudowała księżna brzeska Katarzyna ok. 1353 r. W 1585 r. został on przebudowany na renesansowy wg projektu Bernarda Niurona. W 1634 r. budynek spłonął, odbudowy dokonano w latach 1637–68. Z tego okresu zachował się barokowa wieża. W latach 1823–24 ratusz przebudowano na klasycystyczny wg wskazówek Karola Schinkla. Ze starego budynku pozostawiono jedynie wieżę. Ma ona 58,5 m wysokości, jest czworoboczna, a powyżej 13 m ośmioboczna. W jej górnej części znajduje się zegar figuralny z czterema tarczami i figurami króla Salomona, Śmierci z kosą, koguta goniącego kury i pozłacanej kuli z fazami księżyca. Zegar ufundowała księżna Ludwika Anhalcka, skonstruowano go w latach 1680-1718. Jego elementy zostały ręcznie wykute ze stali. Obecne figury to kopie wykonane w 2002 r., oryginały umieszczono w Izbie Muzealnej. Wieża zwieńczona jest barokowym hełmem.
Nad wejściem znajduje się herb Oławy z 1666 r. W latach 2006-12 ratusz gruntownie wyremontowano, obecnie mieści się w nim Izba Muzealna Ziemi Oławskiej, gabinet burmistrza, sala posiedzeń Rady Miejskiej oraz Powiatowa i Miejska Biblioteka Publiczna. W Izbie Muzealnej można zobaczyć oryginalne figury zdobiące ratusz, wystawę zabytków archeologicznych z grodu Ryczyn, barokowe sarkofagi, kolekcję pochodzącą z kuli wieży ratuszowej, zabytki sakralne z oławskich kościołów i militaria.


Obok ratusza stoi zabytkowy pręgierz, przeniesiony w 1935 r. z pl. Zamkowego. Po wschodniej stronie ratusza znajduje się granitowa płyta pojednania z rysunkiem miecza i figura św. Jana Nepomucena. Pierwotnie stała ona obok mostu na rzece Oławie przy ul. ks. Kutrowskiego. W latach 50. XX w. po uderzeniu przez ciężarówkę została uszkodzona i wiele lat przeleżała w ukryciu. Dopiero w 1997 r. została odnowiona i ustawiona na obecnym miejscu, co podobno przydało się podczas Powodzi Tysiąclecia.
Na rynku zachowało się kilka zabytkowych kamienic. Szczególnie cenne są nr 29 i 36, oba z 1. poł. XVIII w., przebudowane na pocz. XX w. Zabytkowy charakter mają także nr 11-12 i 24-25.


Na placu, znajdującym się obok zachodniej części rynku stoi kościół MB Pocieszenia. Wzmiankowany w 1201 r., gotyckie prezbiterium pochodzi z ok. 1300 r., w XV w. zostało nakryte sklepieniem gwiaździstym. Renesansową część tylną wzniesiono w latach 1587-89 wg projektu Bernarda Niurona. Późnorenesansowa wieża została zniszczona w 1881 r. przez piorun, w 1886 r. odbudowano ją jako neogotycką. Nad wejściem do zakrystii znajduje się epitafium Jerzego Ernesta (zm. 1589), syna księcia Joachima Fryderyka. Obok stoi płyta nagrobna Jana Gunna – szkockiego żołnierza służącego Szwedom, który ocalił miasto w czasie wojny trzydziestoletniej.

Wewnątrz obraz Ukrzyżowanie z XVI w. w jednym z ołtarzy bocznych, w ołtarzu głównym obraz z 1858 r., w lewej nawie barokowy obraz MB Pocieszenia, przywieziony z Witkowa Nowego k/ Lwowa.

Z Rynku idziemy ul. Wrocławską i przecinamy pl. Zamkowy. Przed nami kościół śś. Apostołów Piotra i Pawła oraz pałac, będący siedzibą Urzędu Miejskiego.
Kościół śś. Piotra i Pawła, pierwotny wzmiankowany w 1253 r., w latach 1534-1699 znajdował się w rękach protestantów. Zachowało się z niego gotyckie prezbiterium z XV w., nakryte sklepieniem gwiaździstym. Obecny kościół wzniesiono dla katolików w latach 1834-35 na miejscu środkowego skrzydła zamku, tzw. Gmachu Chrystiana. Współautorem projektu był Karol Schinkel. Wieżę zbudowano w 1938 r. Wewnątrz stacje Drogi Krzyżowej z 1836 r., neobarokowy prospekt organowy z 2. poł. XIX w. i ołtarz z 1934 r. Przed kościołem stoi pomnik Jana Pawła II.

Pałac stoi na miejscu gotyckiego zameczku myśliwskiego księcia Ludwika I z k. XIV w. i jeszcze wcześniejszej siedziby kasztelana. W 1541 r. rozpoczęto budowę renesansowej rezydencji pod kierunkiem mistrza Jakuba z Mediolanu i Bernarda Niurona. Renesansowa część pełni obecnie funkcję plebanii pobliskiego kościoła. Pałac rozbudowała w stylu barokowym w latach 1673-80 księżna Ludwika, stąd nazwa Pałac Luizy. Projektantem był Carlo Rossi. Na terenie obecnego Placu Zamkowego założono ogród. Do 1734 r. rezydował tu Jakub Sobieski, potem umieszczono tu lazaret i piekarnię, we wschodnim skrzydle znajdowały się koszary i fabryka cygar. W Pałacu Luizy mieściła się szkoła, budynek zniszczony w 1945 r. odbudowano w latach 1952-58 jako siedzibę starostwa, obecnie mieści się w nim Urząd Miejski.


Na pl. Zamkowym stoi ciąg zabytkowych kamienic, szczególnie cenna pod nr 24, z k. XVII w., przebudowana w XVIII i na pocz. XX w.

Idziemy deptakiem między pałacem a wieżą ciśnień z pocz. XX w., która funkcjonowała do 1988 r.

Ul. Wałową docieramy na pl. Piastów, gdzie w prawo w ul. 3 Maja, którą biegnie szosa nr 396 z Oławy do Bierutowa i Jelcza-Laskowic. Mijamy Starostwo Powiatowe, skręcamy w prawo i w lewo w boczną ul. Sportową. Po lewej widać kompleks rekreacyjny ze Stadionem Miejskim i halą sportową.
Skręcamy dwukrotnie w prawo, idziemy ul. Rybacką wzdłuż Odry, po prawej kompleks dawnej rzeźni miejskiej z 1892 r. Nad Odrą stoi pomnik powodzi 11 lipca 1997 r., kiedy poziom wody osiągnął 766 cm.

Na skrzyżowaniu z ul. Bolesława Chrobrego, gdzie ponownie spotykamy szosę nr 396, idziemy w lewo, pokonując Odrę mostem.
Okazały stalowy most na Odrze powstał w 1898 r., przy wejściu po prawej stał posterunek celny. Całość została zniszczona w 1945 r., most odbudowano w zupełnie innej konstrukcji.

Za mostem w prawo na deptak, biegnący nadodrzańskim wałem wzdłuż osiedla domków jednorodzinnych Zaodrze. Opuszczamy wał w lewo skrajem boiska, następnie w prawo w ul. Bażantową, którą docieramy do granic miasta.

Wkraczamy w duży kompleks lasów łęgowych i grądowych nad Odrą. Na rozdrożu w prawo, drogą bitą wzdłuż granicy rezerwatu Zwierzyniec.
Rezerwat Zwierzyniec utworzono w 1958 r., na powierzchni 8,55 ha, nazwa nawiązuje do dawnych terenów łowieckich w lasach Ryczyńskich. Polowali w nich właściciele Oławy w tym królewicz Jakub Sobieski oraz cesarze: Wilhelm I w 1874 i 1882 r. oraz Wilhelm II w 1888 r. Rezerwat chroni rosnący w terenie zalewiskowym Odry las o charakterze naturalnym z udziałem dębu oraz domieszką lipy, jesionu, jaworu, wiązu, klonu i grabu. Rosną tu chronione rośliny: konwalia majowa, kalina koralowa, śnieżyczka przebiśnieg i kopytnik pospolity. Występują także chrząszcze z rodzaju biegaczowatych.

Brzegiem Odry docieramy do ruin strzelnicy po lewej. Powstała ona dla oławskiego garnizonu huzarów ok. 1825 r.

Drogą wzdłuż wału osiągamy dużą polanę z Jazem Oława i elektrownią wodną.
Przy drugim brzegu rzeki znajduje się Śluza Oława I z pocz. XX w. Posiada wymiary: 55,0 x 9,6 m, przy spadzie wynoszącym 4,37 m. Druga śluza w mieście znajduje się na kanale skracającym zakole Odry. W 2014 r. przy jazie zbudowano elektrownię wodną o mocy 3,2 MW. Na drugim brzegu Odry widać okazały budynek elewatora.

Idziemy koroną wału, przez las do kolejnej polany, gdzie wał się kończy. Przez wąską polanę docieramy do skrzyżowania, gdzie w lewo w las, przecinamy wał i osiągamy szutrową drogę pożarową nr 19, gdzie w prawo.

Idziemy dłuższą chwilę wijącą się przez las łęgowy drogą, docieramy do wału nad Odrą, wzdłuż którego osiągamy Rozdroże Ryczyńskie z pasieką. Tutaj w lewo w drogę bitą, po lewej uschnięty Dąb Racław z pomnikiem leśniczego z 1928 r.

Docieramy do rezerwatu Grodzisko Ryczyńskie z wiatą.
Rezerwat Grodzisko Ryczyńskie utworzono w 1958 r. i powiększono w 2011 r. do powierzchni 1,82 ha. Chroni rosnący na terenie grodziska kilkusetletni las dębowy z domieszką innych gatunków iglastych i liściastych. We wczesnym średniowieczu znajdował się tu zespół osadniczy, składający się z dwóch grodzisk: dużego pierścieniowatego i małego stożkowatego, 3 osad przygrodowych i cmentarzyska. Duże owalne grodzisko otoczone jest ok. 5-metrowymi wałami i ma obwód 600 m. 100 m na południowy zachód stoi mały stożkowaty gródek otoczony głęboką fosą, tzw. Mały Ryczyn, pełniący funkcję czatowni. W X w. Ryczyn był grodem strażniczym na granicy Ślężan i Opolan, wzmiankowanym w bulli papieskiej w 1093 r. W 1038 r. podczas najazdu czeskiego schronił się tu biskup wrocławski. Usytuowano w nim siedzibę kasztelanii, której podlegały liczne wsie i grody, funkcjonowała ona do 1297 r. W 1103 r. Ryczyn oblegały wojska czesko-morawskie a w 1109 r. cesarz Henryk V. Gród wzmiankowano jeszcze w 1340 r., wieś z kościołem została zniszczona przez wojska Kazimierza Jagiellończyka w 1474 r., chociaż osada zaznaczona była jeszcze na XVI-wiecznej mapie Martina Hellwiga, później całość pochłonął las. W 1390 r. ks. brzeski Ludwik I poszukiwał tu grobów biskupów wrocławskich, co należy uznać, za pierwszą wzmiankę o badaniach archeologicznych na terenie Polski. Grodzisko odkryto w 1891 r., kiedy natrafiono prawdopodobnie na fundamenty kościoła. Prace archeologiczne prowadzone były w latach 1958-62 i od 2004 r., odnaleziono relikty kościoła z XIV/XV w. oraz wcześniejszego drewnianego, kurhan z pochówkami ludzkimi i zwierzęcymi i spaloną rytualnie łódź powstałą z drzew ściętych w 983 r.

Z rezerwatu w lewo w słabo widoczną, zarośniętą przecinkę, którą idziemy dłuższą chwilę, przecinając starorzecza i tereny zabagnione. Następnie w lewo w drogę leśną i w prawo w szutrową drogę pożarową nr 18, która wkrótce przechodzi w asfalt. Przecinamy wał i Kanał Bystrzycki, opuszczając las. Po prawej ośrodek wypoczynkowy Nad Leśną Wodą. Ul. Lipową wkraczamy do Bystrzycy, przecinamy Smortawę (Leśną Wodę) i jej kanał.

Bystrzyca (niem. Peisterwitz) jest największą wsią w gminie Oława, liczącą 2500 mieszkańców. Nazwa pochodzi od bystrego nurtu wody. W 1987 r. kręcono tu film Pociąg do Hollywood.
Wkraczamy w zabudowę, podchodzimy skłonem Doliny Odry na Równinę Oleśnicką, mijając nadleśnictwo Oława. Docieramy do szosy Brzeg – Jelcz-Laskowice (ul. T. Kościuszki), gdzie w lewo koło szkoły, usytuowanej w 1959 r. w dawnej fabryce cygar. Pod przedszkolem (nr 99) dojście w prawo do modernistycznej kaplicy Najświętszego Serca PJ z 1927 r. Na końcu wsi w prawo w szutrową ulicę dojazdową, na skraju lasu drogą polną w lewo.

Mijamy dom ze stawem i osiągamy skraj Janikowa (ul. Sportowa). Koło boiska w lewo w szosę nr 396 Oława – Bierutów (ul. Minkowicka) i od razu w prawo w las sosnowy do wiaty z domem myśliwskim Hubertówka i dwoma przekaźnikami. Opuszczamy granice gm. Oława, wkraczając na teren gm. Jelcz-Laskowice. Po prawej znajduje się obszar Natura 2000 Dąbrowy Janikowskie z rzadkim w tej części Niziny Śląskiej zespołem acidofilnej dąbrowy i siedliskiem chrząszcza jelonka rogacza.

Idziemy leśną drogą pożarową nr 13 lekko pofalowanym skłonem doliny Smortawy. Przecinamy strugę, na skrzyżowaniu prosto, opuszczając drogę pożarową. W pobliżu stawu Bełtnik w lewo i po dłuższej chwili dwukrotnie w prawo. Wracamy na bitą drogę pożarową nr 13, po lewej niewielki Staw Trzeci Jelczański. Mijamy kompleks malowniczych Łąk Nowodworskich i Piekarskich.

Przecinamy strugę Minkówkę, wkraczamy na teren miasta Jelcz-Laskowice, po prawej wydłużony Staw Drugi Jelczański. Przecinamy szutrówkę z Nowego Dworu do kąpieliska na Stawie Pierwszym Jelczańskim, dalej drogą polną skrajem lasu i przez zarastające łąki.

Docieramy na skraj Jelcza, gdzie w prawo na chodnik wzdłuż ul. Oławskiej, łączącej obie części Jelcza-Laskowic. Osiągamy złożoną z blokowisk nową część Laskowic, powstałą w latach 70-80. XX w. dla potrzeb pracowników zakładów Jelcz. Mijamy halę sportową z lat 2013-14 i kościół św. Maksymiliana Kolbego z 2002 r.

Idziemy między Osiedlem Metalowców po lewej i Hirszfelda po prawej, na rondzie w prawo w al. Wolności i od razu w deptak w lewo. Docieramy nim na stację kolejową Jelcz-Laskowice, gdzie nasz szlak się kończy.
Stacja Jelcz-Laskowice (dawniej Laskowice Oławskie) leży na zbudowanej w 1909 r. linii Wrocław Brochów – Opole Groszowice, powstałej głównie dla ruchu towarowego w celu odciążenia głównej linii Wrocław – Brzeg – Opole. Linia została zelektryfikowana w 1987 r. Na odcinku do Wrocławia prowadzony jest aglomeracyjny ruch osobowy, odcinek do Opola obsługiwany jest szczątkowo przez 1 parę pociągów w dni robocze. Budynek dworca pochodzi z czasów budowy linii, w skład kompleksu wchodzi również wieża ciśnień.

Dodaj komentarz