Jeden z dwóch dawnych wrocławskich kościołów farnych, obecnie katedra kościoła polskokatolickiego. Pierwsza świątynia powstała tu w k. XI w., kolejna w latach 1242-48. Obecny gotycki kościół zbudowano w latach 1342-62, wieże ukończono w XV w., w 1459 r. wzmiankowano Mostek Pokutnic, w 1481 r. powstały hełmy wież. W 1386 r. w południowej wieży umieszczono największy dzwon Śląska – Dzwon Grzesznika o obw. 6,30 m. W XV-XVI w. powstały kaplice boczne, w 1546 r. w murze kościoła umieszczono romański portal ze zburzonego opactwa na Ołbinie. W 1523 r. Johannes Heß wygłosił tu pierwsze na Śląsku kazanie luterańskie, po czym kościół przejęli protestanci. W latach 1564-81 powstały nowe, renesansowe hełmy wież, a w nawach bocznych – empory. W latach 1722-24 zbudowano prospekt organowy. W 1887 r. spalił się hełm wieży północnej, zrekonstruowany w latach 1890-92. W tym czasie wnętrze kościoła regotyzowano pod kierunkiem K. Lüdeckego i R. Plüddemanna. W 1945 r. kościół stracił hełmy wież i dach nawy, 17 maja wybuch amunicji rozerwał wieżę południową. Kościół prowizorycznie odbudowano w 1947 r., w całości w latach 1960-70, od 1972 r. służy polskokatolikom. Na przełomie XX i XXI w. odnowiono dach, z kolorową czerwono-zieloną dachówką i odbudowano Mostek Pokutnic. Planuje się rekonstrukcję renesansowych hełmów wież.
Warto zobaczyć:
Przed wejściem do kościoła znajduje się krasnal-motocyklista. Na murach kościoła zespół cennych portali oraz epitafiów renesansowych i barokowych. Należą do nich m.in.:
1.Późnorenesansowy portal kaplicy rodziny Beyer z 1578 r., z herbami starosty i burmistrza Wrocławia Nicolausa II von Rehdiger i jego żony.
2.Epitafium Christopha Sachsa i jego 2 żon z pocz. XVII w. ze sceną modlitwy w Ogrójcu.
3.Epitafium Eleonory Polacke (zm. 1742) z mężem z reliefem Zmartwychwstania Chrystusa.
4.Epitafium notariusza Valentina Nitiusa (zm. 1557) i żony Barbary z Chrystusem na krzyżu, połączone z epitafium rajcy ks. oleśnickiego Leonharda Prausera (zm. 1555) ze Zmartwychwstałym Chrystusem.
5.Epitafium heraldyczne Hyrscha von Kaldenbrunn (zm. 1541) z żoną, wykonane z czerwonego marmuru.
6.Tablica lekarza i kolekcjonera sztuki Daniela von Rindfleischa (zm. 1621) i żony Emmilii (zm. 1613).
1.Epitafium Margarethy Reibnitz (zm. 1530) i Magdaleny Hornig (zm. 1539) ze zniszczoną figurą Chrystusa Zmartwychwstałego.
2.Epitafium Paula Horniga (zm. 1510) i żony Barbary z Chrystusem Ukrzyżowanym w asyście Marii, śś. Jana Ewangelisty, Andrzeja i Marii Magdaleny.
3.Epitafium Marii Paricius (zm. 1633), ufundowane przez męża Johanna, archidiakona tutejszego kościoła, flankowane figurami stojących aniołów.
4.Późnogotyckie epitafium kupca Matthiasa von Schebitz (zm. 1493) i żony Agnes ze Zdjęciem z krzyża na tle Jerozolimy z postaciami Marii, Jana Ewangelisty, Nikodema, Józefa z Arymatei, śś. Andrzeja i Marii Magdaleny.
5.Połączone z poprzednim epitafium heraldyczne Niclasa von Schebitz (zm. 1549) i żony Ursuli.
6.Pomnik pastora Jana Hessa, autorstwa Paula Schulza, wystawiony na 400-lecie Reformacji w 1917 r. Pastorowi towarzyszą postacie innych śląskich XVI-wiecznych działaczy ewangelickich – po prawej Ambrosiusa Moibana (pierwszy pastor kościoła św. Elżbiety) i Valentina Trotzendorfa (stoją) oraz lekarza Johanna von Crafftheima (siedzi) i wspartego o niego Heinricha von Rybischa.
7.Epitafium Jacoba Eylera (zm. 1524) z żoną z Modlitwą w Ogrójcu.
8.Pomnik kaligrafa Johanna Baumgarta (zm. 1708) z tekstami w owalach autorstwa sześciu uczniów, chwalących mistrza.
9.Płyty inskrypcyjne Georga Birckhana (zm. 1548) i poety Franza Koeckritza (zm. 1565).
10.Epitafium Anny Kundler (zm. 1554) z klęczącą pod krucyfiksem rodziną.
11. Epitafium Cathariny von Heinze (zm. 1618) z córką Cathariną.
12. Epitafium notariusza Andreasa von Reuss auf Jakobsdorf młodszego (zm. 1603) z postaciami aniołów.
1.Epitafium Magdaleny von Vogten auf Sackerwitz (zm. 1616) z figurami aniołów.
2.Tablica notariusza Andreasa von Reuss auf Jakobsdorf starszego (zm. 1570).
3.Epitafium Hedwig Pfister (zm. 1555), żony pisarza miejskiego w Legnicy z rodziną u stóp krzyża.
4.Płyta Barbary Berin von Berau (zm. 1602).
5.Epitafium Barbary Korb (zm. 1552) z rodziną u stóp krzyża.
6.Płyta Anny Schwarz (zm. 1574).
7.Replika figury Madonny z Dzieciątkiem z 1499 r.
8.Epitafium Joachima Luck von Boguslawitz (zm. po 1600), ku czci 11 dzieci, zmarłych podczas epidemii.
9.Epitafium Margarethy Irmisch (zm. 1518) ze sceną Pożegnania Marii w Betanii.
10.Portal północny, dawne wejście do Kaplicy Szkolnej, ufundowane w 1745 r. przez króla Fryderyka II, wykonane przez Johanna Limbergera. Drewniane drzwi wykonał Matthias Holland.
11.Epitafium 7-letniego Caspara Muellera (zm. 1604) z ciekawym portretem dziecka. Na górze muszkieter i geograf z globem, na dole putto, siedzące na czaszce, puszczające bańki mydlane – tworzą razem Alegorię Sztuki i Wojny, skonfrontowaną z przedwczesną śmiercią.
12.Portal główny z ok. 1360 r. z kopiami rzeźb śś. Marii Magdaleny i Jana Chrzciciela (oryginały w Muzeum Narodowym).
W południowej ścianie kościoła znajduje się romański portal ołbiński z k. XII w., pochodzący z rozebranego w 1529 r. opactwa Benedyktynów na Ołbinie i wmurowany w obecne miejsce w 1546 r. Portal z lekko różowego piaskowca pokrywają ornamenty roślinne i maski stworów, które miały odpędzać złe moce. Jedna z archiwolt zawiera sceny z życia MB i Chrystusa – od Zwiastowania Marii poprzez Zwiastowanie Pasterzom, Narodzenie Chrystusa, Pokłon Trzech Króli, Kąpiel Dzieciątka, Obrzezanie, Ofiarowanie w świątyni do chrztu Jezusa w Jordanie.
Kościół typu bazylikowego, nawy sklepione krzyżowo-żebrowo, prezbiterium gwiaździście, a przedłużenie naw bocznych – trójdzielnie. Na łuku tęczowym freski z ok. poł. XV w., przedstawiające 14 medalionów z podobiznami św. Marii Magdaleny, św. Andrzeja, patriarchów, biblijnych królów i proroków.
W południowej (prawej) nawie bocznej znajduje się 10 kaplic z bogatym wystrojem:
1.Kaplica rodziny Beyer z poł. XV w. (południowa kruchta), posiada okazały portal z 1578 r. z zewnątrz. Na jednym ze zworników herb Rosiny von Rehdiger z domu Herbrot von Raetz (lew).
2.Kaplica Balwierzy i Chirurgów z pocz. XV w. zachowała dwa zworniki z podobizną Chrystusa i brodatego mężczyzny. Poza tym uszkodzone epitafium Alberta starszego von Hertwig (zm. 1600) z żoną, epitafium Hansa Bernsteina (zm. 1614) z żoną (z obrazem Krajobraz z rzeką Jordan i jej nabrzeżami), fragment epitafium ufundowanego w 1632 r. przez lekarza Hansa Sodt dla teściów, pomnik doktora Friedricha von Seiler (zm. 1616) z żoną i obraz Martwy Chrystus na marach. Na filarze za kaplicą epitafium Johanna von Limburgk z 1646 r.
3.Kaplica rodziny Goltberg z XIV/XV w. ze zwornikiem z herbem rodziny von Heugel i zamurowanym manierystycznym portalem z ok. 1600 r. prowadzącym z zewnątrz. Wewnątrz ołtarz z kopią obrazu Tycjana Grosz Czynszowy i przedstawieniem Ostatniej Wieczerzy, oryginalnie epitafium kupca Friedricha Chremitza (zm. 1689), fundatora barokowego ołtarza głównego w kościele z 1667 r. W zwieńczeniu ołtarza dziecko, trzymające niegdyś kosę, niżej personifikacje Cierpliwości, Wiary, Nadziei i Miłości. Na ścianie pozostałości epitafiów Petera Callmberga (zm. 1640) i historyka Nicolausa Pohla (zm. 1632) oraz obraz Chrystus Zmartwychwstały z 1934 r. pędzla Ernesta Jaegera. Na filarze za nawą epitafium pastora Franziscusa Vierlinga (zm. 1611).
4.Kaplica rodziny Rothe z ok. 1390 r. (w zworniku podobizna fundatora Johanna Rothe z żoną). Neogotycki ołtarz św. Elżbiety Węgierskiej z ok. 1892 r. z figurami śś. Antoniego i Józefa. Uszkodzone epitafium 15-letniego ucznia Gimnazjum Magdaleńskiego, Octaviusa Pestaluzziego (zm. 1677). Epitafium rajcy Sebastiana Willingera (zm. 1570) i jego dwóch żon z trzema herbami. Na filarze za kaplicą epitafium Georga Rindfleischa von Strachwitz (zm. 1613) z żoną Anną. Naprzeciwko pomnik kupca Hansa Richtera (zm. 1605) i jego dwóch żon z alabastrowym reliefem Złożenia Chrystusa do grobu. Na sąsiednim filarze epitafium 2-tygodniowej Rosiny von Hund und Alten Grottkau (zm. 1620) z aniołkami, trzymającymi tarcze herbowe.
5.Kaplica rodziny Dompnig z ok. poł. XV w. z XX-wieczną figurą Chrystusa Miłosiernego z cmentarza przy ul. Grabiszyńskiej. Epitafium w kształcie sarkofagu Johanna Carla barona Fuerst von Kupferberg (zm. 1698). Fragment epitafium rodziny von Anfang z pocz. XVII w.
6.Kaplica Piekarzy z 1. ćw. XV w.
7.Kaplica fundacji Matthiasa Tosta z ok. 1370 r., do której prowadzi nieczynne wejście z zewnątrz przez Portal Ołbiński. Tablica inskrypcyjna z 1556 r. obok dawnej skarbonki na datki.
8.Ostatnie trzy kaplice są niedostępne, pełnią bowiem funkcję zakrystii i pomieszczeń gospodarczych. Kaplica Karczmarzy z ok. 1390 r., przebudowana w XVI w. Epitafium Johanna Kretschmera (zm. 1719). Na piętrze zwornik w kształcie birkegli (krany wbijane w beczki z piwem). Na filarze za kaplicą epitafium rajcy Leonharda Oelhafen von Schellenbach auf Boraw (zm. 1619) i żony Marty.
9.Kaplica Krawców wzmiankowana w 1417 r. Na filarze za kaplicą epitafium węgierskiego szlachcica Janosa Balassiego (zm. 1601), syna Balinta Balassiego, wybitnego poety renesansowego.
10.Kaplica Kuśnierzy z lat 1402-04. Epitafium prowizora Sigismunda Caemmerera (zm. 1730) i żony Eleonory.
Na jednym z filarów po prawej gotycka figura Matki Boskiej z 1490 r., autorstwa Jacoba Beinharta.
Po prawej stronie ołtarza głównego stoi chrzcielnica z poł. XIX w., renesansowy postument zdobiony lwimi głowami. Ogrodzona jest piękną kratą z 1576 r. autorstwa Simona Laubenra. Obok gotyckie sakramentarium z ok. 1375-80 r., w górnej kondygnacji Biczowanie, Chrystus Ukrzyżowany i Zmartwychwstanie, w zwieńczeniu pelikan karmiący pisklęta własną krwią.
Ołtarz główny barokowy, fundacji kupca Friedricha Chremitza z 1667 r., wykonany w warsztacie Paula Rohna, prawdopodobnie wg projektu Albrechta von Saebischa. W środku Chrystus na krzyżu, św. Maria Magdalena, Maria, św. Jan Ewangelista, po bokach figury Mojżesza i św. Jana Chrzciciela.
Najcenniejszym dziełem sztuki w kościele jest późnorenesansowa ambona z lat 1579-1581, dzieło Friedricha Grossa starszego. Do jej budowy użyto alabastru spod Lwowa, śląskiego piaskowca i marmuru oraz ślężańskiego gabra. Kazalnicę podpierają piękne figury trzech aniołów, zwróconych każdy w inną stronę. Na korpusie kazalnicy reliefy ze scenami starotestamentowymi (Upadek Jerycha, Eliasz zsyłający ogień na oddziały Ochozjasza, Pojedynek Dawida z Goliatem, Daniel w lwiej jamie). Na ambonie liczne wersety biblijne w językach: greckim, aramejskim, hebrajskim i po łacinie. Na baldachimie figury Adama, Henocha, Noego, Abrahama, Izaaka i Jakuba i kamienna kula symbolizująca płomienie Ducha Św. Pod schodami ziejący smok na łańcuchu w klatce.
Po północnej stronie kościoła znajduje się ciąg sześciu kaplic. Zaczynając od ołtarza:
1.Kaplica Bractwa Altarystów (rodziny von Artzat) z ok. 1380 r. Wybitne barokowe epitafium radcy cesarskiego i podskarbiego Adama Caspara von Artzat (zm. 1677) autorstwa Matthiasa Rauchmillera. Sarkofag na lwich łapach z podobizną zmarłego, w muszlowej niszy personifikacja Chwały, obok Nadzieja, obdarowująca poprzednią wieńcem dębowym, po drugiej stronie Sława podtrzymuje draperię z tekstem Daniela Caspara von Lohensteina. Epitafium Wilhelma Piplissa (zm. 1556) z alabastrowym Zmartwychwstaniem. Pozbawione figur i obrazów epitafia rodziny Taborskich z 1. poł. XVIII w.
2.Kaplica rodziny Rychard lub Bancke z ok. 1380-1400 r. Epitafium Alexiusa Bancke (zm. 1508) i żony Dorothei z reliefami Wiary, Miłości, Nadziei i Geniusza Śmierci pochodzi z ok. 1560 r. Renesansowe i barokowe płyty nagrobne ze zbiorów Muzeum Narodowego: Heinricha von Klixdorf (zm. 1584) w stroju mieszczańskim, Friedricha von Biedau (zm. 1605) z kościoła w Strupinie i rycerza stojącego na psie z pochodnią w pysku. XVIII-wieczny tympanon z figurami Anielskiej Orkiestry. Pochodzący z Jawora kartusz herbowy starosty ks. świdnicko-jaworskiego Ottona von Nostitz (zm. 1665) z personifikacjami Sprawiedliwości i Męstwa.
3.Kaplica Szkolna (rodziny Prockendorffów lub Stronchenów) znajduje się na emporze nad przedsionkiem wejścia, powstała ok. 1370 r. Przechodzili przez nią uczniowie, podążający w kierunku położonej naprzeciwko świątyni szkoły magdaleńskiej. Epitafium pastora Michaela Hermanna von Kattern z 1606 r. Na filarze pod kaplicą resztki epitafium Balthasara Heugla von Polockowitz (zm. 1602) z charakterystycznymi główkami aniołów i kolejnego – doktora filozofii i medycyny Laurentiusa Scholtz von Rosenau młodszego (zm. 1613) i żony Anny.
4.Kaplica Malarzy (Św. Krzyża lub Paula Sengila) z ok. 1370 r., znajdowała się niegdyś pod opieką cechu malarzy, pozłotników, stolarzy i szklarzy. Pozostałości epitafium starszegu cechu malarzy Georga Schultza starszego (zm. 1647). Średniowieczna kapliczka Dompniga z 1491 r. ze sceną Ukrzyżowania, stała pierwotnie na rogu ul. Marii Magdaleny i Łaciarskiej i upamiętniała ścięcie za zdradę zwolennika Macieja Korwina, starosty ks. wrocławskiego Heinza Dompniga. Renesansowe płyty nagrobne, własność Muzeum Narodowego: 5-letniego Caspara von Biedau (zm. 1601) i Barbary von Strachwitz (zm. 1613) z kościoła w Ramułtowicach, Hansa von Biedau (zm. 1602) z kościoła w Strupinie, anonimowego rycerza z 2. poł. XVI w. i dzieci cesarskiego radcy Friedricha von Schkopp – Sigismunda I (zm. 1580) i Heleny (zm. 1559) z kościoła w Ruszowie. Relief Conrada Uthmann von Schmolz auf Koberwitz i żony Evy z 1567 r., pochodzący z podmiejskiej willi przy ul. Glinianej 54.
Na filarze za kaplicą manierystyczne epitafium Daniela Anfanga młodszego (zm. 1612) i żony Magdaleny z bogatą dekoracją. Naprzeciwko epitafium prawnika Caspara Schifordeghera (zm. 1688).
5.Kaplica Złotników (Wielka Kaplica Jałmużnicza) z ok. 1390 r. Największe we Wrocławiu manierystyczne epitafium Georga II von Kupferberg in Burghaus (zm. 1600) i żony Patientii, wykonany ok. 1601-02 przez Gerharda Hendrika z Amsterdamu. Posiada manierystycznie wygięte figury Mojżesza i św. Jana Chrzciciela, drapieżne maszkarony i wyrasta z rzeźbionego pnia drzewa. Płyty nagrobne: Hansa von Bees młodszego (zm. 1598) i Anny von Auersberg (zm. 1583) umieszczone tu oryginalnie, Johanna von Nostitz (zm. 1580), Sigismunda von Kroebelwitz (zm. 1573), Barbary von Biedau (zm. 1639) i Joachima von Biedau (zm. 1609) z kościoła w Strupinie, Heleny i Anny von Schkopp (zm. 1576) z kościoła w Ruszowie oraz Caspara von Biedau (zm. 1595). Na podłodze rzeźby i detale z kamienic w Rynku 35 i przy ul. św. Macieja. Herb z hotelu Rautenkranz z legnickiego Rynku (1524). Tablica fundacyjna Heinricha Czirna von Tirpitz zu Priborn ze Strzegomia z 1584 r. Okazały sarkofag radcy królewskiego Johanna Christiana von Blockmann (zm. 1752) z lakonicznym słowem łacińskim 'byłem’. Na filarze dzielącym kaplicę epitafium przełożonego szpitali św. Bernarda i Ducha Św. Georga Becka starszego (zm. 1613) i żony Anny, nad nim relief Chrystusa Zmartwychwstałego. W pobliżu kartusz herbowy Christopha von Tyrolt z 1721 r.
6.Mała Kaplica Jałmużnicza ze schodami prowadzącymi na Mostek Pokutnic.
W przyziemiu wieży jedno z najstarszych we Wrocławiu epitafium rodziców A. Fogelera z 1496 r. ze sceną Sądu Ostatecznego. Obok renesansowa chrzcielnica z 1607 r. z kościoła w Trójcy.
Obie wieże kościoła na wys. 45 m łączy tzw. Mostek Pokutnic (Czarownic), wzmiankowany po raz pierwszy w 1459 r. Spłonął w 1887 r., podczas pokazu fajerwerków z okazji urodzin cesarza Wilhelma I, odbudowano go w latach 1888–92. Ponownie zniszczony przez wybuch 17 maja 1945 r., odbudowany dopiero w 2001 r. Wg legendy miały tu po zmroku pojawiać się dusze próżnych dziewcząt, które spędziły życie na zabawach zamiast na wychowaniu dzieci i prowadzeniu domu. Mostek dostępny jest przez cały rok jako wspaniały punkt widokowy.
[mapsmarker marker=”43″]