13,1 km 3.15 h
Smolec – 2,9 km – Kębłowice – 1,3 km – Skałka – 1,8 km – Samotwór – 3,3 km – Jerzmanowo – 4,7 km – Wrocław Leśnica
Dojazd – stacja Smolec na linii Wrocław – Wałbrzych – Jelenia Góra, stacja Wrocław Leśnica na linii Wrocław – Legnica – Zgorzelec
Odcinek żółtego Szlaku Wokół Wrocławia im. Bronisława Turonia, trasa biegnie przez Równinę Wrocławską i skrajem Doliny Bystrzycy głównie przez tereny rolnicze z małymi fragmentami lasów. Nawierzchnia głównie asfaltowa z dłuższymi odcinkami dróg szutrowych, bitych i gruntowych. Trasa nadaje się także dla rowerzystów.
Trasa zaczyna się na stacji Smolec.
Stacja Smolec położona jest na linii Wrocław – Jelenia Góra, zbudowanej na odcinku do Świebodzic w 1843 r. przez Kolej Wrocławską – Świdnicko – Świebodzicką, jako drugie połączenie na ziemiach polskich. Pod koniec XIX w. linia otrzymała drugi tor, w 1928 r. odcinek do Jaworzyny Śl. zelektryfikowano. W 1945 r. trakcję elektryczną rozebrały wojska radzieckie, linię ponownie zelektryfikowano w latach 1965-66.
Stacja posiadała 2 tory boczne, zlikwidowane po 1990 r., kiedy zredukowano ją do roli przystanku. Przed 1945 r. biegła z niej bocznica do cukrowni, znajdującej się na miejscu obecnych zakładów Iglotex na ul. Lipowej. Magazyn towarowy wyburzono w 2008 roku. Pierwotny dworzec znajdował się przy przejeździe na ul. Polnej, obecny powstał ok. 1869 r., w latach 2020-21 gruntownie go wyremontowano. We wnętrzu mieści się komisariat policji i gminne biuro obsługi klienta, dawny szalet i budynek gospodarczy przebudowano na wiatę rowerową.
Ze stacji w Smolcu idziemy ul. Dworcową, po drodze widzimy budynek poczty z pocz. XX w.,Villę Hermann (nr 5), Villę Hielscher (nr 3, obecnie weterynarz) i kilka kamienic typu miejskiego.
Docieramy do ul. Głównej, wkraczając na szlak żółty. Skręcamy w boczną ul. Starowiejską, gdzie zgodnie z nazwą zachował się ciąg starej zabudowy. Na końcu ulicy mijamy stary i nowy cmentarz. Opuszczamy Smolec, idziemy bitą drogą, przekraczając Ługowinę. Widać stąd wieżę lotniska na Strachowicach i zabudowania Kębłowic. Docieramy do szosy z Krzeptowa, koło krzyża wkraczamy do Kębłowic.
Na skrzyżowaniu można podejść 200 m w lewo do folwarku i pałacu.
Neobarokowy pałac zbudował w 1882 r. Leopold Jesdinsky, po 1945 r. ulokowano tu PGR, obecnie zrujnowany obiekt jest opuszczony. Pałac posiada skomplikowaną bryłę z wieżyczkami w narożach i drewnianą wieżyczką widokową na środku. Wokół dziedzińca znajdują się zabudowania folwarczne i oficyna mieszkalna z XIX/XX w. W folwarku organizowany jest weekendowy targ produktów regionalnych Bazar Zaczarowana Stodoła.
Opuszczamy Kębłowice, po prawej pod lotniskiem znajduje się nowe osiedle domków. Idziemy szosą w kierunku widocznej przed nami Skałki, po lewej widać kościół w Małkowicach.
Na skraju wsi skręcamy obok krzyża w boczną ulicę prowadzącą koło dawnej żwirowni i cmentarza, na którym zachowały się stare niemieckie nagrobki. Następnie idziemy drogą szutrową, bitą i ponownie szutrową, równolegle do zabudowań Skałki i Samotworu. Po dłuższej chwili docieramy do bocznej szosy Kąty Wrocławskie – Wrocław na skraju Samotworu.
Jeśli jesteśmy zainteresowani zabytkami obu wsi warto ten odcinek obejść od początku Skałki szosą.
Schodzimy ul. Łąkową lekkim skłonem do doliny Bystrzycy, obok Zajazdu Banderoza ze stawami. Docieramy do bocznej szosy z Kątów Wrocławskich do Wrocławia (ul. Szkolna).
Można tu podejść 100 m w lewo do figury św. Jana Nepomucena. Ufundował ją w 1730 r. Antoni Ernest de Sternberg. Statua została poważnie uszkodzona w wyniku wypadku drogowego w latach 80. XX w. i ponownie poskładana.
Naprzeciwko znajdują się zabudowania młyna i małej elektrowni wodnej na kanale Bystrzycy. Pierwotnie wodny młyn przebudowano w XIX/XX w. na elektryczny, obok znajduje się nadal czynna elektrownia wodna. Z kolejnego mostu – na głównym nurcie Bystrzycy widać jaz, gdzie oddziela się kanał młyński.
Wracamy na skrzyżowanie z ul. Szkolną, którą biegnie droga nr 362 Kąty Wrocławskie – Wrocław. Idziemy ul. Szkolną, którą prowadzi granica Parku Krajobrazowego Dolina Bystrzycy, którą będziemy szli aż do granic Wrocławia. Na skrzyżowaniu stoi dawna gospoda Neugebauer, obecnie świetlica wiejska. Naprzeciwko znajduje się dawna szkoła ewangelicka z XIX w. (nr 1). Docieramy do kościoła położonego na skarpie doliny Bystrzycy.
Kościół św. Marii Magdaleny wzmiankowano w 1426 r., obecny gotycki pochodzi z 1488 roku. W czasie reformacji został przejęty przez protestantów, a w 1654 r. zwrócono go katolikom. W 1746 r. dokonano gruntownej barokowej przebudowy, powstało dodatkowe przęsło nawy i wieża. Jednonawowa światynia posiada zamknięte trójbocznie prezbiterium i czworoboczną wieżę oraz późnobarokowe portale. Prezbiterium i kruchta nakryte są gotyckim sklepieniem krzyżowo-żebrowym, a nawa barokowym kolebkowym z lunetami. Regencyjno-rokokowe wyposażenie wnętrza pochodzi z 1746 r., w ołtarzu znajduje się obraz Zmartwychwstałego Chrystusa adorowanego przez św. Marię Magdalenę. Zachowały się także ławy kolatorskie z kartuszami herbowymi rodziny von Sternberg oraz płyty nagrobne rodziny von Geresleben: Kaspra Pollaka z żoną z 1589 r. i Hansa Christopha z ok. 1603 roku. Na teren kościoła prowadzi późnobarokowa brama z ok. 1746 r., obok stoi kaplica grobowa rodziny von Eisfeld z poł. XIX w.
Naprzeciwko kościoła znajdował się niedawno rozebrany folwark, a nieco dalej po lewej, na terenie obecnego tartaku, malowniczo położony na skarpie doliny Bystrzycy pałac.
Opuszczamy Skałkę, krętą szosą skrajem nadrzecznych łąk docieramy do Samotworu.
Idziemy ul. Główną do bramy zespołu pałacowego.
Malowniczo położony na wzgórzu nad Bystrzycą klasycystyczny pałac powstał w latach 1776-81 dla Gottloba Albrechta von Saurma wg projektu samego Karla Gottharda Langhansa, autora słynnej Bramy Brandenburskiej w Berlinie. Obiekt przebudował w 1919 r. Erich Grau. Po 1945 r. mieścił siedzibę Rolniczego Zakładu Doświadczalnego Akademii Rolniczej we Wrocławiu, później przeszedł w ręce prywatne. W 2010 r. otwarto tu hotel Pałac Alexandrów, niestety od kilku lat zamknięty. Portal z herbami hr. Karola Maurycego von Zedlitz-Trützchler und Falkenstein pochodzi z ok. 1836 roku. Portyk ogrodowy przebudowany w 1919 r. zawiera herb Gottloba Albrechta von Saurmy. Wewnątrz znajduje się bogata dekoracja stiukowa z ok. 1780 roku. Wokół rozciąga się park krajobrazowy z końca XVIII wieku. Do pałacu prowadzi brama z 1866 r. z tarczą herbową Richthofenów, dziadków Manfreda von Richthofena, słynnego lotnika z I wojny światowej, zwanego czerwonym baronem. Obok stoi folwark z 2. poł. XIX – pocz. XX wieku. Najlepszy widok na pałac rozciąga się z okolic mostu nad Bystrzycą na ul. Leśnej.
Idziemy dalej ul. Główną, przy nowym osiedlu dociera do nas szlak żółty. Opuszczamy Samotwór, skrajem nadbystrzyckich łąk i zagajników wkraczamy w granice Wrocławia (ul. Samotworska).
Przekraczamy strugę Ryńka, obok Stajni pod Topolami skręcamy w szutrową ulicę, która przechodzi w drogę gruntową, biegnącą skrajem osiedla Jarnołtów. Opuszczamy tu granicę Parku Krajobrazowego Dolina Bystrzycy. Po prawej widać zabudowania lotniska na Strachowicach.
Docieramy do zabudowy Jerzmanowa, skręcamy w ul. Gałowską i przecinamy główną ul. Jerzmanowską. Idziemy ul. Kośnego przez kolonię domków z ok. 1920 roku. Po chwili wkraczamy na teren działek, przekraczamy Mostem Ratyńskim Bystrzycę, przechodząc pod długim mostem obwodnicy Leśnicy.
Docieramy na skraj Ratynia z ukrytym pod mostem krzyżem i skręcamy w ul. Wojska Polskiego.
Na skrzyżowaniu stoi dawny Etablissement (restauracja z ogrodem) zur Weistritzquelle (u Źródeł Bystrzycy, nr 28) z końca XVIII w., przebudowana ok. 1925 roku.
Opuszczamy Ratyń wśród malowniczych dębów, po chwili osiągamy zabudowania Pustek. Skręcamy w szutrową ul. Równą i ul. Wyboistą, która zdecydowanie zasłużyła na swoją nazwę. Przecinamy dawną bocznicę do Wrocławskich Zakładów Materiałów Ogniotrwałych i przechodzimy tunelem dla pieszych, skąd można przejść na perony stacji Wrocław Leśnica (możliwość skrócenia trasy).
Idziemy ul. Kącką i Rubczaka wśród willi z XIX/XX w. Na skrzyżowaniu z ul. Skoczylasa znajduje się poczta, można tu podejść 100 w prawo do kościoła Św. Krzyża.
Malowniczy budynek poczty został wzniesiony przez E. Freytaga w 1896 r. Posiada szczyt z pruskiego muru i dekorację sgraffitową, na jednym z rysunków przedstawiono wejście do leśnickiego zamku króla pruskiego Fryderyka II, który zaskoczył tu austriackich oficerów po zwycięskiej bitwie pod Lutynią w 1757 r.
Neogotycki kościół Św. Krzyża zbudowali w 1877 r. ewangelicy. W 1954 r. przejął go kościół polskokatolicki, od 1975 r. pełni funkcję świątyni rzymskokatolickiej.
Ul. Skoczylasa mijamy budynek dawnej szkoły ewangelickiej (nr 8) i docieramy do głównej ul. Średzkiej, którą biegnie droga nr 94 Wrocław – Środa Śląska. Przekraczamy szosę, docierając do figury maryjnej na pl. Świętojańskim.
Barokowa piaskowcowa figura MB z Dzieciątkiem i św. Jana Nepomucena, ufundowana została przez Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą w 1743 r. W górnej partii figury stoi MB z Dzieciątkiem, w dolnej św. Jan Nepomucen z krzyżem. Na podstawie znajdują się płaskorzeźby ze scenami z życia i męczeńskiej śmierci świętego.
Przez bramę wkraczamy na teren leśnickiego zamku.
Pierwotny drewniany gród istniał tu od lat 30. XII w., stanowił on miejsce odpoczynku książąt wrocławskich na trasie do Legnicy. W 1420 r. Michael Banke zbudował murowany zamek, zniszczony w 1428 r. przez husytów. W latach 1520-50 rodzina von Hornig przebudowała zamek w stylu renesansowym, w 1610 r. dodano fortyfikacje bastionowe. Zamek został zniszczony w czasie wojny 30-letniej. W latach 1735-40 zakon Krzyżowców z Czerwoną Gwiazdą zlecił przebudowę zamku na barokowy pałac wg projektu Christopha Hacknera. Dodano wtedy narożne wieżyczki przykryte hełmami. Zamek gościł królów pruskich, w latach 1806-07 stacjonował tu Hieronim Bonaparte. Obiekt został splądrowany w 1945 r. i spalony w 1953 r., odbudowano go w latach 60. XX w.. Obecnie mieści się tu Centrum Kultury Zamek. Wokół rozciąga się rozległy park nad Bystrzycą z licznymi pomnikami przyrody (4 dęby, lipa, platan i tulipanowiec).
Mijamy zamek skrajem parku i skręcamy w lewo. Przekraczamy ul. Marszowicką z widocznymi zabudowaniami dawnego folwarku. Ul. Wolska doprowadza nas do gotyckiego kościoła św. Jadwigi.
Kościół św. Jadwigi wzmiankowany był w 1248 r., obecna gotycka budowla powstała w XIV-XV w. Po 1738 r. zbarokizowano wnętrze i zmieniono kształt okien. W latach 1785-86 powstała wieża, przypominająca budowlę średniowieczną, po trafieniu przez piorun w 1787 r. została odbudowana przed 1810 r. Ozdobiona neogotyckimi maswerkami wieża stanowi bodajże pierwszy przykład neogotyku na Śląsku. W 1886 r. powstała kruchta. Wewnątrz znajduje się barokowe wyposażenie z poł. XVIII w.: freski na suficie wykonał znany malarz Felix Anton Scheffler, ołtarze przypisywane są Johannowi Kloberowi i Josephowi Queiusowi. Poza tym można tu zobaczyć ambonę, barokowe obrazy Maria w Chmurach i św. Jan Nepomucen, chrzcielnicę z XVII w. oraz gotycką rzeźbę Madonny z Dzieciątkiem z XV w. i organy firmy Schlag und Söhne ze Świdnicy z 1897 r.
Przed kościołem znajduje się plebania, za nim stoi dom zakonny Jadwiżanek z figurą św. Józefa z Dzieciątkiem. Obok w 1998 r. ustawiono figurę św. Jadwigi na pamiątkę 750-lecia parafii i 20-lecia pontyfikatu Jana Pawła II.
Za kościołem skręcamy w ul. Dolnobrzeską, mijając zabytkowe kamienice z pocz. XX w., niektóre o cechach secesyjnych i budynek dawnej wyższej szkoły dla dziewcząt i chłopców (obecnie przychodnia). Przekraczamy na światłach szosę nr 94 (ul. Średzka), ul. Trzmielowicką obok dawnego hotelu Deutsches Haus docieramy do skrzyżowania z ul. Rubczaka.
Na skrzyżowaniu stoi pomnik poległych w wojnach 1864-71, powstały pod koniec XIX w. W okresie międzywojennym zbudowano wokół niego półkolisty mur z nazwiskami mieszkańców Leśnicy poległych w czasie I wojny światowej. Po 1945 r. obiekt nazwano Pomnikiem Trudu Kolejarzy Pionierów. Obecnie umieszczono tu tablicę: „Mieszkańcom Leśnicy poległym podczas I wojny światowej”.
Opuszczamy szlak, skręcając w lewo w ul. Rubczaka i podchodzimy do stacji Wrocław Leśnica.
Stacja Wrocław Leśnica powstała na zbudowanej w 1844 r. przez Kolej Dolnośląsko-Marchijską linii Wrocław – Legnica, przedłużonej kilka lat później do Drezna i Berlina. Ok. 1860 r. linia otrzymała drugi tor, zelektryfikowano ją w latach 1984-85 na odcinku do Węglińca. Stacja posiada 3 perony i 6 torów oraz ślepy tor, prowadzący do rampy ładunkowej. Nastawnia dysponująca WL z pocz. XX w. została zamknięta podczas modernizacji stacji w latach 2012-13. Rozebrano wtedy budynek ekspedycji kolejowej. Ze stacji biegła bocznica do Wrocławskich Zakładów Materiałów Ogniotrwałych (Mosaikplattenfabrik Deutsch Lissa Villeroy & Boch), rozebrana w 2007 r. Przed 1945 r. zaczynała się tu wąskotorowa kolejka folwarczna do majątku w Zakrzycach, bocznica prowadziła także do elektrowni przy ul. Średzkiej.
Budynek dworca powstał ok. 1860 r. i posiada klasycystyczny charakter. W latach 1910-11 zbudowano położony najbliżej dworca peron, gdzie docierały pociągi podmiejskie z Wrocławia, 2 lata później powstały wiaty i przejścia podziemne. Budynek dworca został wyremontowany w latach 2010-11, w latach 2012-13 zmodernizowano stację i odnowiono wiaty. Przy przebudowie uszanowano zabytkowy charakter stacji, zachowano nawet dawną czcionkę na tablicach. Obok dworca stoi krasnal Kolejarz Leśnicki z 2013 r. i figura św. Katarzyny Aleksandryjskiej.
