Żeby zobaczyć przebieg trasy kliknij ikonkę „zobacz wszystkie warstwy danych”
20,5 km, 6.05 h, 600 m podejść
Srebrna Góra – 1,0 km – Mała Przełęcz Srebrna – 0,4 km – Fort Ostróg – 2,3 km – Żdanów – 1,1 km – Pod Żdanką – 1,8 km – Mikołajów – 1,2 km – Kolonia Budzów – 1,6 km – Brzeźnica – 1,8 km – Fort Grochowski – 1,3 km – Grochowiec – 3,3 km – Tarnów – 2,3 km – Ząbkowice Śląskie (zamek) – 2,4 km – Ząbkowice Śląskie stacja
Dojazd – Srebrna Góra – sezonowe autobusy Kolei Dolnośląskich z Bielawy Zachodniej (linia D16 Wrocław – Świdnica – Bielawa). Stacja Ząbkowice Śląskie na linii Legnica – Kłodzko – Kudowa-Zdrój (D5). Jeżdżą tędy pociągi Kolei Dolnośląskich w relacjach Legnica – Kamieniec Ząbkowicki/Kłodzko Miasto/Duszniki-Zdrój/Kudowa-Zdrój, Bielawa Zachodnia – Kłodzko Główne i Dzierżoniów Śląski – Kamieniec Ząbkowicki.
Średnio długa trasa, prowadząca przez Góry Bardzkie i Masyw Brzeźnicy. Ze Srebrnej Góry z dwoma kościołami i zabytkowymi kamienicami podchodzimy na Małą Przełęcz Srebrną, skąd Górami Bardzkimi przez Fort Ostróg (możliwość zwiedzania) i dwa wiadukty Kolei Sowiogórskiej schodzimy do Żdanowa. Podchodzimy na siodło pod Żdanką i schodzimy do Mikołajowa z dworem i kościołem. Z Kolonii Budzów podchodzimy na grzbiet Masywu Brzeźnicy z kilkoma fortami, by zdobyć Brzeźnicę i Grochową, wreszcie schodzimy przez Tarnów z dworem i kościołem do Ząbkowic Śląskich, gdzie czeka na nas sporo atrakcji – ruiny zamku, cztery kościoły, Izba Pamiątek z Laboratorium Frankensteina, Krzywa Wieża, ratusz, mury miejskie i dwie zabytkowe stacje kolejowe.
Trasa zaczyna się na przystanku autobusowym na pl. Wypoczynkowym w Srebrnej Górze (451 m), dokąd w letnie weekendy dojeżdża autobus KD ze stacji Bielawa Zachodnia.
Na placu, pełniącym funkcję rynku dawnego miasteczka górniczego ustawiono figurę żołnierza w mundurze z czasów napoleońskich, co stanowi nawiązanie do górującej nad miejscowością twierdzy, obleganej przez Napoleona w 1807 r. Przy placu stoi poewangelicki kościół św. Michała, pierwotnie wzniesiony w latach 1578-92, po zniszczeniu w czasie oblężenia twierdzy przez Francuzów w 1807 r. odbudowany jako klasycystyczny w latach 1816-31. Nieużytkowana po 1945 r. świątynia została zaadaptowana w 1970 r. na hotel a w latach 2006-07 gmina Stoszowice przebudowała ją na salę teatralno-widowiskową.
Za kościołem, przy ul. Letniej stoi dawny pomnik poległych w I wojnie światowej. Od ulicy odchodzą schody, którymi możemy dostać się do górującego nad miejscowością kościoła śś. Piotra i Pawła. Barokową świątynię wzniesiono w latach 1729-31, po pożarze w czasie oblężenia twierdzy został w latach 1808-18 przebudowany. Wewnątrz znajduje się późnobarokowe i klasycystyczne wyposażenie.
Z pl. Wypoczynkowego podchodzimy żółtym szlakiem (ul. Letnia), który prowadzi główną szosą Ząbkowice Śląskie – Przełęcz Srebrna – Nowa Ruda. Mijamy zabytkowe kamienice, które sięgają historią XVIII w. (portale z datami 1777 i 1779) oraz dom nr 30, w którym zatrzymywał się podczas budowy twierdzy król pruski Fryderyk II Wielki. Przy kolejnej figurze żołnierza napoleońskiego ul. Letnia przechodzi w Zimową, uwagę zwraca dom nr 25 z 1764 r. i okazała neobarokowa kamienica nr 30. Boczną ul. Wąską docieramy do deptaka, którym podchodzimy dość stromo na Małą Przełęcz Srebrną (568 m).
Mała Przełęcz Srebrna oddziela Warowną Górę (660 m) w Górach Sowich, na której wzniesiono Twierdzę Srebrnogórską, od Ostroga (610 m), umownie zaliczanego do Gór Bardzkich, gdzie znajduje się pomocniczy Fort Ostróg. Właściwa Przełęcz Srebrna (586 m), oddzielająca Góry Sowie od Bardzkich, znajduje się 1 km dalej. Przez oba obniżenia przechodzi droga z Ząbkowic Śląskich do Nowej Rudy. Na Małej Przełęczy Srebrnej możemy posilić się w barze.
Na przełęczy zmieniamy kolor szlaku na zielony, którym będziemy podążać aż do Ząbkowic Śląskich. Podchodzimy szutrówką pod Fort Ostróg (601 m), można tu zboczyć 170 m w prawo i zwiedzić obiekt.
Fort Ostróg położony jest na szczycie góry o tej samej nazwie (610 m), zaliczanej już do Gór Bardzkich. Wzniesiono go w latach 1766-71 jako fort pomocniczy, osłaniający położoną po drugiej stronie przełęczy główną twierdzę. W 1913 r. w forcie umieszczono schronisko młodzieżowe, później ośrodek Hitlerjugend. W latach 1939-41 funkcjonował tu karny obóz jeniecki (oflag) dla polskich oficerów. Po wojnie, w latach 1965-84 obozowali tu harcerze, wreszcie po remoncie w 2018 r. fort został udostępniony zwiedzającym.
Schodzimy ścieżką do bitej drogi, z wyrębu widać kotlinę Żdanowa z Lichajówką i Wilczakiem. Stromo opadającą ścieżką docieramy do dawnej Kolei Sowiogórskiej i Mostu Srebrnogórskiego (525 m).
Kolej Sowiogórską zbudowano w 1900 r. na trasie z Dzierżoniowa przez Pieszyce i Bielawę Zachodnią do Srebrnej Góry. Linię przedłużono w 1902 r. do Ścinawki Średniej i rok później do Radkowa. Wskutek dużego nachylenia na części odcinka Srebrna Góra – Wolibórz wprowadzono zapobiegającą poślizgom na podjeździe zębatkę, tworząc jedyną na terenie obecnej Polski kolej zębatą. Koszty utrzymania trudnego, górskiego fragmentu linii i kryzys ekonomiczny doprowadziły do zamknięcia odcinka Srebrna Góra – Wolibórz w 1931 r., trzy lata później rozebrano tory. Przy budowie linii wzniesiono w 1901 r. dwa okazałe ceglane mosty, pierwszy z nich – Srebrnogórski posiada wysokość 28 m. Z powodu braku barierek wejście na niego jest niebezpieczne.
Następny odcinek będzie biegł lekko w dół starotorzem Kolei Sowiogórskiej, prowadzącej zboczem niższej kulminacji Ostroga (584 m). Idziemy na przemian nasypami i skalnymi przekopami obok zniszczonej wieży widokowej. Docieramy do kolejnego wiaduktu – Żdanowskiego.
Ceglany Most Żdanowski wzniesiono w 1901 r., ma wysokość 23,8 m. Zaniedbany obiekt wyremontowano w latach 2013-14 i przystosowano do uprawiania sportów ekstremalnych (ścianka wspinaczkowa, skoki na linie), zamontowano także barierki.
Przed wiaduktem schodzimy ścieżką do szutrówki, którą osiągamy dolny kraniec Żdanowa (395 m). Ścieżką docieramy do szosy, prowadzącej na Przełęcz Wilczą, następnie drogą bitą i leśną podchodzimy na siodło pod Żdanką (503 m), oddzielającą Głownię (573 m) od Żdanki (530 m). Ścieżką schodzimy stromo do doliny Wełny, potem łagodniej doliną, bitą drogą i szutrówką docieramy do Mikołajowa (396 m). Opuszczamy tu Góry Bardzkie, opadające wzdłuż linii sudeckiego uskoku brzeżnego.
W centrum Mikołajowa znajduje się barokowy dwór z 1732 r., skromny kościół św. Jana Nepomucena z 1853 r. i XIX-wieczne Ukrzyżowanie. Wieś znana jest z akcji pisania listów do św. Mikołaja, można tu odpocząć w miejscu rekreacji.
Boczną szosą docieramy do głównej drogi Bardo – Srebrna Góra na skraju Kolonii Budzów. Leśną drogą wkraczamy w Masyw Brzeźnicy, na początku podejścia mijamy nikłe pozostałości wzniesionego w 1813 r. fortu osłonowego Twierdzy Srebrnogórskiej, system fortów ciągnął się aż do Braszowic i Barda. Ścieżką podchodzimy stromo na najwyższy w całym masywie szczyt Brzeźnicy (493 m), zwany też Kozimi Chrzeptami. Schodzimy lekko wydłużonym grzbietem, z wyrębów rozpościera się panorama Gór Sowich, Bardzkich i Złotych oraz Masywu Ślęży na tle Wzgórz Bielawskich. Leśną drogą schodzimy na siodło 361 m z kapliczką, asfaltową drogą docieramy na wzniesienie Okopiska, gdzie znajdują się pozostałości Fortu Grochowskiego.
Fort Grochowski wzniesiono w 1813 r. w czasie wojen napoleońskich i wkrótce potem opuszczono. Obiekt ma kształt sześciokąta, zachowały się pozostałości wałów, sięgających 8 m i fosy, dochodzącej do 3 m.
Za fortem znajduje się bezleśne siodło pod Grochowcem (365 m), z którego roztacza się widok na Góry Bardzkie, Złote i Masyw Śnieżnika oraz Wzgórza Niemczańskie, Bielawskie i Masyw Ślęży ze Stoszowicami w dole.
Leśną drogą i ścieżką obok betonowej ruiny podchodzimy na szczyt Grochowca (Grochowskiej Góry 432 m). Z wyrębu doskonale widać Ząbkowice Śląskie na tle Wzgórz Niemczańskich. Leśnymi drogami schodzimy stromo do pozostałości kolejnego fortu, tym razem o wydłużonym kształcie. Ze skraju lasu widzimy kolejną panoramę Ząbkowic Śląskich i pobliskiego Tarnowa na tle Wzgórz Niemczańskich.
Lokalną szosą docieramy do głównej drogi w Tarnowie (295 m). Bocznymi ulicami mijamy kapliczkę domkową, XIX-wieczny dwór i kapliczkę słupową. Docieramy do głównej szosy, gdzie warto podejść 100 m w lewo do kościoła św. Marii Magdaleny.
Kościół św. Marii Magdaleny wzniesiono jako barokową kaplicę w 1687 r., rozbudowano do rozmiarów kościoła w 1756 r., neogotycka wieża powstała w 1864 r. Przy murze znajduje się wnęka z dawnym pomnikiem poległych w I wojnie światowej. Wewnątrz rokokowe i klasycystyczne wyposażenie z 2. poł. XVIII w. Przy skrzyżowaniu naprzeciwko kościoła stoi kolumna maryjna z 1762 r.
Szosą i drogą polną z widokiem na Ząbkowice Śląskie schodzimy lekko do doliny Budzówki, za mostem wkraczamy do miasta.
Ul. Piastowską mijamy kaplicę Świadków Jehowy, dawny ewangelicki dom dziecka i kaplicę ewangelicką z okresu międzywojennego. Naprzeciwko stoi dawna szkoła gospodarstwa domowego Luisenheim z lat 1914-19, obecnie Szkoła Podstawowa nr 2. Koło willi z końca XIX w. docieramy do ul. Bohaterów Getta, którą biegnie droga nr 385 do Srebrnej Góry i Nowej Rudy. Mijamy kapliczkę wnękową i barokową figurę Chrystusa z 1723 r. i przekraczamy drogę nr 8 Wrocław – Kłodzko. Skręcamy w biegnącą u stóp dawnych murów obronnych ścieżkę, którą docieramy do ruin zamku.
Gotycki zamek został zbudowany przez książąt świdnicko-jaworskich w XIV w. i sprzedany cesarzowi Karolowi IV w 1348 r. Zniszczony w czasie wojen husyckich obiekt odbudowali w poł. XV w. synowie króla czeskiego Jerzego z Podiebradów, piastujący godność książąt ziębickich. Zamek ponownie został zniszczony przez mieszczan wrocławskich, świdnickich i nyskich w 1468 r. i króla węgierskiego Macieja Korwina w 1489 r. W latach 1522-32 książę ziębicki Karol I przebudował gruntownie obiekt w stylu renesansowym wg projektu Benedykta Rejta. Zniszczony w czasie wojny 30-letniej zamek został odbudowany w latach 1651-61 jako siedziba starostów lecz ostatecznie opuszczony w 1728 r. i spalony w 1784 r. W okresie międzywojennym funkcjonowało tu muzeum i schronisko turystyczne. Obecnie obiekt jest zabezpieczony jako trwała ruina. Zachowały się mury z bastejami i wieżami oraz gotycki portal z herbem fundatora i renesansowa attyka na wieży bramnej.
Okrążamy zamek i docieramy do ul. Krzywej, gdzie znajduje się dawna szkoła katolicka wzniesiona w latach 1853-54 wg projektu Ferdinanda Martiusa, jednego z budowniczych pałacu w Kamieńcu Ząbkowickim. Naprzeciwko stoi dawny szpital dla kobiet Bethanien z 1862 r., za którym widać ruiny kościoła ewangelickiego z 1895 r. Dalej znajduje się Dom rycerza Kauffunga.
Dom rycerza Kauffunga, najstarszy budynek w Ząbkowicach Śląskich, wzmiankowany w 1504 r. Obecnie mieści się w nim Izba Pamiątek Regionalnych im. Józefa Glabiszewskiego z Laboratorium dr. Frankensteina, które nawiązuje do niemieckiej nazwy miasta – Frankenstein i sprawy grabarzy oskarżonych o bezczeszczenie zwłok. Posłużyła ona za kanwę do napisania popularnej powieści o Frankensteinie. W lapidarium Izby Regionalnej można zobaczyć kamienny krzyż z Kozieńca i kilka figur św. Jana Nepomucena.
Docieramy do kościoła św. Anny.
Gotycki kościół św. Anny wzniesiono w połowie XIV w. i odbudowano po zniszczeniach wojen husyckich 100 lat później. Wewnątrz zachowała się ambona z 1619 r., rzeźba św. Anny Samotrzeciej z 1493 r., oraz nagrobek księcia ziębickiego Karola I (zm. 1536) i jego żony Anny z Żagania. Na murach widnieje zespół renesansowych i barokowych epitafiów, jedno z nich upamiętnia wnuka słynnego rzeźbiarza Wita Stwosza. Obok stoi figura św. Jana Nepomucena z 1717 r. w rzadkiej pozie – klęczącego na obłokach.
Naprzeciwko kościoła znajduje się najsłynniejszy zabytek Ząbkowic Śląskich – Krzywa Wieża. Pierwotna wieża obronna z XIV w., została zaadaptowana na dzwonnicę pobliskiego kościoła w 1413 r. W 1598 r. przechyliła się o 1,5 m, podczas odbudowy po pożarze z 1858 r., powstała attyka w kształcie jaskółczych ogonów. Wyremontowana wieża udostępniona jest do zwiedzania jako punkt widokowy, mieści się tu też informacja turystyczna.
Ul. Św. Wojciecha docieramy na Rynek, na którym stoi ratusz.
Średniowieczny ratusz został przebudowany na renesansowy w latach 1533-34. Budynek spłonął w wielkim pożarze miasta w 1858 r., zachowała się tylko wieża. Obecny strzelisty, neogotycki ratusz wzniesiono w latach 1862-64 wg projektu Alexisa Langera, nadbudowana neogotycką iglicą wieża mierzy 72 m. Przed ratuszem znajduje się fontanna ze stylizowanymi maszkaronami.
Rynek otaczają kamienice głównie z XVIII-XIX w., niektóre z nich sięgają XVII w.
Z Rynku idziemy ul. Ziębicką, przekraczamy linię dawnych murów obronnych i skręcamy na deptak, biegnący przez Planty, wzdłuż dawnej fosy (obecnie Park Sybiraków). Skręcamy w ul. Sienkiewicza, przy której zachował się fragment XVI-wiecznych murów z odrestaurowaną Basztą Gołębią. Mijamy ciąg willi z XIX-pocz. XX w. z okazałym budynkiem Starostwa Powiatowego.
Obok eklektycznej poczty z 1886 r. skręcamy w ul. 1 Maja, naprzeciwko stoi dawny Hotel zur Post (obecnie Hotel Dolnośląski). Docieramy do kościoła św. Mikołaja.
Barokowy kościół św. Mikołaja wzniesiono w 1728 r. jako kaplicę cmentarną, obecnie służy Kościołowi Polskokatolickiemu. Za kościołem znajduje się założony w 1552 r. cmentarz, gdzie miała grasować szajka grabarzy, którzy proszkiem ze zwłok mieli wywołać epidemię w 1607 r. Historia ta posłużyła jako źródło legendy o Frankensteinie.
Naprzeciwko stoi neogotycki kościół św. Józefa Robotnika z lat 1847-50 z klasztorem bonifratrów, przebudowanym w latach 1905-08.
Idziemy nadal ul. 1 Maja obok klasycystycznego budynku Urzędu Miasta.
Na rozdrożu skręcamy w Al. Niepodległości, prowadzącą do dworca kolejowego. Stoi przy niej ciąg willi z XIX/XX w., w których mieści się Prokuratura Rejonowa i Komenda Powiatowa Policji, w willi nr 1 mieścił się Sąd Rejonowy. Docieramy do stacji kolejowej, gdzie nasza trasa się kończy.
Dworzec kolejowy powstał w 1858 r., kiedy Kolej Wrocławsko-Świdnicko-Świebodzicka przedłużyła linię z Dzierżoniowa. W 1874 r. Kolej Górnośląska zbudowała odcinek do Kamieńca Ząbkowickiego, 2 lata później można już było przejechać całą linią Kolei Podsudeckiej Legnica – Kędzierzyn-Koźle. Ząbkowice Śląskie zostały stacją styczną dwóch towarzystw kolejowych, nie wzniesiono jednak osobnego dworca, zadowalając się dwoma zespołami magazynów towarowych. Podział ten przestał mieć znaczenie po upaństwowieniu kolei w Prusach w 1884 r. W części południowej stacji znajduje się lokomotywownia, zaadaptowana obecnie do celów mieszkalnych i nastawnia z lat 30. XX w. Druga nastawnia z pocz. XX w. powstała w części północnej. Oryginalny ceglany dworzec z 1858 r. o cechach architektury neoromańskiej po 1945 r. otynkowano.
W pobliżu znajduje się tzw. Mały Dworzec, obsługujący niegdyś linie Ząbkowickiej Kolei Powiatowej, otwartej w 1908 r. Pierwsza z nich biegła do Srebrnej Góry, ruch pasażerski zlikwidowano w 1977 r., towarowy 10 lat później, a w 1990 r. tory rozebrano. Druga biegła do Kondratowic z odnogą Ciepłowody – Henryków. Ruch pasażerski zakończono w 1987 r. (odnoga do Henrykowa) i 1990 r. (główna linia), wkrótce potem ustał ruch towarowy, tory rozebrano w latach 2014-15. Zwieńczony attyką ceglany budynek dworca z 1908 r. po wojnie otynkowano, obecnie służy celom mieszkalnym, zachowała się także dawna lokomotywownia z 1915 r.
