Stuposiany

stuposiany-cmentarz-3 Stuposiany - cmentarz
Wieś w gminie Lutowiska, położona przy szosie Ustrzyki Dolne – Ustrzyki Górne.Pierwsze wzmianki dotyczące Stuposian sięgają 1489 r. i umiejscawiają je jako jedną z własności Kmitów. Piotr Kmita Sobieński do 1553 r. dziedziczy Stuposiany, a po jego śmierci bezdzietna wdowa Barbara Kmita z Herburtów. Po jej śmierci w 1580 r., posiada te tereny brat Stanisław Herburt. Osada po kilku latach przeszła na własność Andrzeja Choteckiego. Jednak napad Tatarów w czerwcu 1624 r. i napady zbójnickie odstraszały właścicieli. W 1632 r. tołhaje zza Karpat, wspomagani przez 97 kmieci ze Stuposian i 17 z Bereżek, złupili miejscowy dwór Andrzeja Choteckiego. Ród Wisłockich herbu Sas władał tymi terenami do XIX w. Napad Jerzego Rakoczego w 1657 r., a potem najazd Szwedów w 1709 r., którzy również napadli w 1711 r. znacznie zniszczył miejscowość. W XVIII w. w obrębie Stuposian powstały trzy osobne folwarki i dwory poza posiadłościami kolejnych generacji Wisłockich. Pod koniec 1774 r., po upadku konfederacji barskiej, o prawo do spadku wystąpili spadkobiercy Wisłockich w linii żeńskiej i zaczęły się procesy sądowe, w których występowali: Przestrzelscy, Łazowscy, Leszczyńscy i inni. Procesy te trwały prawie wiek i zakończyły się wykupieniem całości majątku przez rodzinę Ziętarskich w 1875 r. Jednak duch patriotyczny w rodzie Wisłockich nie osłabł, jedni wspomagali finansowo powstańców, np. Teodozy Wisłocki, a inni wyruszyli wraz z grupą ze Stuposian, by wziąć udział w powstaniu w 1846 r., jak Ludwik Wisłocki, czy w powstaniu styczniowym w 1863 r., jak Józef Wisłocki – wachmistrz – 7 pułk ułanów – odznaczony Srebrnym Orderem Virtuti Militari (19 sierpnia 1831 r.).
Na początku XIX w. istniała na granicy Bereżek z Caryńskiem huta szkła, a w latach 60. XIX w. postała tu kopalnia ropy naftowej. Dzięki budowie linii kolejki wąskotorowej z Sokolik miejscowość stała się „lokalnym centrum gospodarczym”. W 1912 r. ponownie zostały rozpoczęte poszukiwania ropy naftowej przez firmę „Abura” ze Lwowa. Zniszczenia jakie postały podczas I wojny światowej przerwały rozwój miejscowości. W 1921 r. tutejsze lasy nabyła Polska Spółka Drzewna „Stuposiany”. Krach gospodarczy nastąpił pod koniec lat 20., a nieporozumienia pomiędzy udziałowcami doprowadziły do likwidacji kolejki wąskotorowej ok. 1932 r. W 1938 r. w pobliskich Pszczelinach powstał tartak parowy, doprowadzono drogę bitą, zaś Stuposiany stały się siedzibą gminy. II wojna światowa przyniosła nowe nieszczęścia i zniszczenia. W 1944 r. w rejonie Stuposian działały formacje AK i UPA. W czasie przechodzenia frontu zniszczono część zabudowy. Ostatecznie w 1946 r. wysiedlono prawie wszystkich mieszkańców do ZSRR, zaś zabudowa wsi została spalona. W latach 50. na obszarze wsi powstało kilka osad leśnych. Ze śladów przeszłości stosunkowo dobrze zachowała się trasa dawnej kolejki wąskotorowej. Po II wojnie światowej wieś uległa niemal całkowitemu zniszczeniu (jedyna pozostałość po starych Stuposianach to obecnie cmentarz).
Mieszkańcy przedwojennych Stuposian zostali wysiedleni lub przesiedleni. Powojenne Stuposiany to już zupełnie inna miejscowość będąca w zasadzie osadą śródleśną prawie niczym nie odwołującą się do historii swej poprzedniczki.
(za Wikipedią)

Warto zobaczyć:

Dawny cmentarz z fundamentami cerkwi z 1787 r.

Dodaj komentarz