Wieś w gminie Oława, położona w dolinie Gnojnej, w pobliżu autostrady A4. W końcu XII w. książę Bolesław Wysoki zbudował tu zameczek myśliwski. Henryk Brodaty ze św. Jadwigą przed 1226 r. nadali wieś Templariuszom, którzy założyli tu komandorię. Po kasacji zakonu w 1312 r. majątek przejęli Joannici, którzy byli w jego posiadaniu aż do sekularyzacji w 1810 r. Joannici wznieśli tu okazały pałac klasztorny, a sama Oleśnica Mała miała charakter miasteczka, z trzema bramami, szpitalem, karczmą i rzeźnią. Król Fryderyk Wilhelm III za zasługi w walce z Napoleonem podarował Oleśnicę Małą feldmarszałkowi Ludwigowi Yorck von Wartenburg. Yorckowie rozbudowali pałac, ostatni właściciel pałacu Peter Yorck von Wartenburg 8 sierpnia 1944 r. został stracony za udział w spotkaniach Kręgu z Krzyżowej. Po 1945 r. w pałacu umieszczono Zakład Doświadczalny Hodowli i Aklimatyzacji Roślin.
Warto zobaczyć:
Kościół św. Wawrzyńca powstał jako kaplica klasztorna już za czasów Templariuszy w XIII w. Po pożarze w 1706 r. kaplicę, już jako kościół przeniesiono do południowego skrzydła pałacu klasztornego. Jednonawowy kościół nakryty jest sklepieniem kolebkowym z lunetami. Wyposażenie barokowe, w ołtarzu głównym z 1733 r. obrazy: Wniebowzięcie NMP i św. Wawrzyniec. W ołtarzach bocznych obrazy: Św. Rodzina i Św. Trójca oraz MB Bolesna i św. Helena. Pochodzą z warsztatu Johanna Jacoba Eybelwiesera. W ścianie kościoła zachował się dawny pręgierz. Przed kościołem, na dawnym cmentarzu, stoi barokowa figura św. Jana Nepomucena, przeniesiona w 1843 r. z mostu na Gnojnej. Obok pomnik poległych w 1. wojny światowej i nagrobek kawalera maltańskiego von Lobkowitza. Dalej stoi budynek dawnej plebani.
Klasztor pierwotny z XIII w., uległ zniszczeniu w czasie wojny trzydziestoletniej w 1642 r. i podczas pożaru w 1706 r. Pałac klasztorny odbudował komtur von Dittrichstein, w latach 1815-20 został rozbudowany przez feldmarszałka Hansa Davida Ludwiga hr. Yorck von Wartenburg. W latach 1904-05 hr. Heinrich Yorck von Wartenburg zbudował tzw. wieżę Zofii oraz oranżerię na całej długości kościoła. Od 1955 r. w pałacu mieści się siedziba Zakładu Doświadczalnego Hodowli i Aklimatyzacji Roślin. Na dziedzińcu leżą płyty średniowiecznego stołu sędziowskiego i nagrobek ulubionego konia feldmarszałka Siwka z Möckern. Wewnątrz znajduje się cenna sala biblioteczna.
Za pałacem ciągnie się rozległy park, w którym znajduje się mauzoleum hr. Yorck von Wartenburg. Zostało zbudowane w latach 1828-29 wg projektu Karla Schinkla lub Carla Ferdinanda Langhansa. Mauzoleum ma formę ośmiobocznej rotundy, nad wejściem znajduje się herb hrabiowski rodziny Yorck von Wartenburg z pruskim orłem, mieczami, wieńcami laurowymi i łacińską sentencją NEC CUPIAS, NEC METUAS (nie pożądaj ani nie lękaj się), całość pochodzi z odlewni w Gliwicach. Wewnątrz pochowano piętnastu członków rodziny Yorck, wokół leży kolejnych czterech. Mauzoleum splądrowane w 1945 r. zostało odbudowane w 1993 r., od tej pory nosi miano kaplicy św. Maksymiliana Marii Kolbego.
Okazały folwark pałacowy.
[mapsmarker marker=”18″]