Łaziska Górne

Kategoria: Miasto Łaziska Górne, Wyżyna Katowicka


Miasto (22 tys. mieszkańców) w powiecie mikołowskim, położone przy szosie Katowice – Wisła i linii kolejowej Katowice – Rybnik. Pierwsza osada na tych terenach to obecna stara niemiecka dzielnica Łaziska Średnie, dopiero później powstały niemieckie Dolne, a najpóźniej na okolicznych wzgórzach zasiedlono obszar, który nazwano Łaziskami Górnymi. W 1517 roku Kazimierz II cieszyński sprzedał ziemię pszczyńską – w tym Łaziska Dolne i Górne – węgierskiemu szlachcicowi Aleksemu z rodu Turzonów. Z tych terytoriów, które od 1327 roku było lennem królów czeskich, utworzono tzw. państwo stanowe. Łaziska Dolne i Górne były od początku własnością panów na Pszczynie – najpierw Piastów, a następnie innych rodów. W XVI wieku, w okresie reformacji większość mieszkańców przyjęła ewangelicyzm. W 1806 r. otwarto w Łaziskach Górnych pierwszą szkołę. W 2. połowie XIX wieku do wsi dotarła industrializacja – oprócz kilku działających tutaj kopalń (pierwszą otwarto w 1839 r., ale złoża węgla odkryto w 1779 r.) otwarto hutę oraz połączenia kolejowe (na liniach Mikołów-Orzesze oraz Tychy-Orzesze).
W 1906 r. w Łaziskach Górnych powstał kościół (w wyniku rozbudowy dawnej kaplicy), a w 1908 r. utworzono osobną parafię (do tej pory należały one do parafii w Mikołowie). Na początku XX wieku Łaziska zostały częściowo zelektryfikowane, w 1917 r. zaczęła pracę Elektrownia Łaziska (wówczas „Elektro”), wybudowana wraz z fabryką karbidu, a należąca do księcia pszczyńskiego i zaczęły pracę pierwsze wodociągi.
Kiedy zakończyła się I wojna światowa mieszkańcy Łazisk brali udział w powstaniach śląskich. W czasie I powstania zajęto dworzec kolejowy oraz kopalnie Gottmituns i część Trautscholtsegen, w których mieściły się biura okręgu policyjnego. W II powstaniu doszło do starcia z żołnierzami włoskimi, sprowadzonymi przez dyrekcję kopalni Prinzengrube, w której wybuchł strajk. Podczas plebiscytu w marcu 1921 r. większość łaziszczan opowiedziała się za przyłączeniem do Polski. W 1927 r. zakończono budowę jednego z najbardziej charakterystycznych obiektów w ówczesnej gminie – ratusza (choć Łaziska nie posiadały jeszcze praw miejskich).
Podczas II wojny światowej Łaziska już 1 września zostały zajęte przez jednostki Wehrmachtu i Freikorpsu. W ciągu następnych dni oddziały Wehrmachtu i Freikorpsu rozstrzelali w Łaziskach kilkadziesiąt osób – w Górnych 20. W styczniu 1945 r. miejscowość została zdobyta przez Armię Czerwoną. Rządy nowej władzy ludowej, oprócz nowego totalitaryzmu (zimą 1945 r. niektórych Łaziszczan wywieziono na Sybir), przyniosły prawa miejskie (1951 r.), status osiedla dla Łazisk Średnich (do których w 1945 r. wcielono Łaziska Dolne), a ostatecznie połączenie wszystkich łaziskich dzielnic w jeden organizm miejski (1973 r.).
(za Wikipedią)

Warto zobaczyć:

Kościół Matki Bożej Królowej Różańca Świętego. W 1875 roku rada gminna utworzyła pierwszy Komitet budowy kaplicy, jednak zebrane fundusze nie pozwoliły na rozpoczęcie budowy. Pomysł powrócił w 1890 roku. Kaplicę odebrano w październiku 1893 roku. Kaplica szybko okazała się zbyt mała. W 1906 roku kosztorys przebudowy na kościół oszacowano na ponad 28 tysięcy marek niemieckich. Przewidziano rozbudowę budynku poprzez dodanie nawy poprzecznej, aby uzyskać kształt krzyża. Kościół został poświęcony 24 października 1906 roku przez proboszcza z Mokrego. W 1908 roku po utworzeniu samodzielnej łaziskiej parafii świątynia stała się kościołem parafialnym. Ponieważ ludność Łazisk Górnych gwałtownie się rozrosła (od 1907 z 2600 mieszkańców do 6000 w 1936 roku) konieczne było kolejne powiększenie świątyni. W kwietniu 1936 roku zgody udzieliła kuria z Katowic, a 18 maja odpowiedni urząd państwowy. Wybrany projekt architekta Jana Affy przewidywał dobudowanie dwóch naw bocznych, a w przedłużeniu nawy głównej budowę wieży o wysokości 50 metrów.
We wrześniu 1939 roku niemieckie pociski trafiły w wieżę kościoła (według jednej z wersji miał się tam znajdować punkt obserwacyjny polskiego wojska) – świątynia spłonęła, podobnie jak salka parafialna, zabudowania gospodarcze i pobliski klasztor żeński. Sklepienie i dach runął do środka, potęgując dzieło zniszczenia – ostały się jedynie mury oraz wypalona wieża. Decyzję o odbudowie podjęto już 17 września, a w listopadzie w kościele powstał prowizoryczny dach oraz nowe witraży. Większość prac renowacyjnych zakończyła się pod koniec 1940 roku. 27 stycznia 1945 roku podczas zajmowania miasta przez Armię Czerwoną radziecki czołg ostrzelał i zniszczył część wieży. Wkraczające wojska zniszczyły także główną bramę wjazdową.
Kościół prezentuje styl neogotycki z elementami neoromańskimi – jest to trójnawowa świątynia (nawa główna i dwie nawy boczne z obniżonym dachem, z wyjątkiem przedniej ich części, tworzących wyższą nawę poprzeczną). Od strony zachodniej znajduje się absyda, mieszcząca prezbiterium, w tylnej trzy przedsionki – nad środkowym wznosi się wieża kościelna, wysoka na 41 metrów. Nad nawą główną umieszczono sygnaturkę. Świątynia ma 40,91 metrów długości i 21,60 metrów szerokości. Obok plebania z lat 1902-1903, wybudowana według projektu Gregerackiego z Żor w stylu górnośląskiego domu robotniczego.
Pozostałości parku przy ulicy Stefana Wyszyńskiego.
Budynek szkoły podstawowej nr 1 z 1915 r., wybudowanej w stylu modernistycznym.
Miejska i Powiatowa Biblioteka Publiczna z 1913 r., bez wyraźnych znak stylowych, dawny tzw. Schlafhaus.
(za Wikipedią)

Dodaj komentarz