Wieś gminna w powiecie średzkim, położona na Wysoczyźnie Średzkiej, w pobliżu autostrady A4 Wrocław – Legnica, na której znajduje się węzeł, umożliwiający zjazd w kierunku Jeleniej Góry. Jedna z najstarszych osad targowych na Dolnym Śląsku, wzmiankowana w dokumencie ks. Bolesława Kędzierzawego z 1149 r., w 1201 r. wzmiankowano kościół. W 1254 r. odbywający się tu poniedziałkowy targ przeniesiono na sobotę. Miejscowość lokowano po 1241 r., w 1284 r. uzyskała nawet prawa miejskie, utracone po zniszczeniach wojny trzydziestoletniej (1618-1648). W 1692 r. cesarz Leopold I nadał Kostomłotom ponownie prawa miejskie, jednak nie rozwinęły się one, pełniąc nadal rolę lokalnego ośrodka targowego (jarmark wiosenny i jesienny). W 1823 r. wybudowano szkołę, w 1896 r. szpital, w 1902 r. mleczarnię i pocztę. Zniszczona znacznie w 1945 r. miejscowość utraciła ostatecznie prawa miejskie.
Warto zobaczyć:
Kościół Podwyższenia Krzyża Św. Wzmiankowany w 1201 r., obecny gotycki z poł. XIV w. zbudowany z kamienia łupanego. Kościół rozbudowano w 1585 r. (renesansowa kruchta z bogatym szczytem), w 1818-19 r. (wieża i rozbudowa w kierunku zachodnim). W 1999 r. wybudowano kaplicę przedpogrzebową. Obok kościoła figura św. Jana Nepomucena z XVIII w. Po drugiej stronie pręgierz z XVI w. o wys. 3 m, z zachowanymi czterema uchwytami na łańcuch i krzyż pojednania z symbolem miecza.
Miejski układ urbanistyczny i zabudowa rynku ze starym ratuszem (obecnie hotel) z k. XVIII w. i rzeźbą żniwiarki z poł. lat 70. XX w.
Dawne mury miejskie ze strzelnicami z XVII w., od strony południowej wbudowana kapliczka przydrożna.
Krzyż pojednania na rozwidleniu ul. Krótkiej i Średzkiej.
Budynek mleczarni (ul. Krótka) z k. XIX w. i dawnego szpitala z 2. poł. XIX w.
Na cmentarzu pomnik i grób 272 ofiar obozu Gross-Rosen.