Cieszyn - figura św. Floriana Cieszyn to jedno z najbardziej malowniczych miast w Polsce, położone nad rzeką Olzą, przy granicy polsko-czeskiej. Historyczna stolica Śląska Cieszyńskiego liczy obecnie 35,5 tys. mieszkańców i stanowi siedzibę władz powiatowych. Cieszyńska starówka zachowała liczne cenne zabytki, świadczące o bogatej historii tego wielokulturowego regionu.
[slider title=”Historia Cieszyna”]
Cieszyn to jedno z najstarszych miast na Śląsku. Wg legendy został założony w 810 r. przez trzech braci, którzy po długiej wędrówce spotkali się tutaj i ucieszeni z tego faktu założyli miasto o tej nazwie. Ślady osadnictwa na Górze Zamkowej sięgają VI-V w. p.n.e., w X w. osadnicy słowiańscy zbudowali tu grodzisko, a w XI w. powstała romańska rotunda, najstarszy zachowany zabytek całego Śląska. Pierwsza pisemna wzmianka o Cieszynie pochodzi z 1155 r., był to gród kasztelański w obrębie Księstwa Opolsko-Raciborskiego. Ok. 1220 r. miasto lokowano na prawie lwóweckim, ok. 1240 r. powstał kościół parafialny. W 1290 r. Cieszyn został stolicą odrębnego księstwa, ks. Mieszko I został założycielem linii Piastów cieszyńskich. Ks. Przemysław I Noszak w 1374 r. nadał Cieszynowi prawo magdeburskie, wzniósł też murowany zamek. Ks. Kazimierz II w 1496 r. przeniósł rynek na obecne miejsce, otoczył miasto kamiennymi murami obronnymi i dokonał administracyjnego zespolenia luźno do tej pory powiązanych osad w jeden organizm miejski. XVI w. był okresem pomyślności, Cieszyn stał się wtedy miastem w większości protestanckim. Kolejne stulecie przyniosło znaczne zniszczenia w czasie wojny 30-letniej (1618-48), W 1653 r. wygasła linia Piastów cieszyńskich, władzę w mieście przejęli bezpośrednio cesarze z rodu Habsburgów, którzy rozpoczęli politykę prześladowań protestantów.
Po zakończeniu wojen śląskich między Austrią a Prusami w poł. XVIII w. Cieszyn pozostał przy Austrii, co spowodowało wzrost znaczenia miasta. W 1779 r. podpisano tu pokój pomiędzy Austrią i Prusami, kończący wojnę o sukcesję bawarską. Wielki pożar w 1789 r. doszczętnie strawił niemal całe miasto, odbudowa trwała 11 lat. Ukształtowane wtedy oblicze architektoniczne miasta możemy oglądać dzisiaj, Cieszyn stał się wtedy siedzibą majoratu Habsburgów, zwanego Komorą Cieszyńską. W 1802 r. ks. Leopold Szersznik tworzy muzeum, uznawane za pierwsze publiczne muzeum na ziemiach polskich. W 1805 r. w czasie wojen napoleońskich rezydował tu przez pewien czas dwór cesarski. W 1836 r. kolejny pożar strawił część śródmieścia z ratuszem. W 1846 r. powstał działający do dziś browar książęcy. W okresie Wiosny Ludów Cieszyn staje się ważnym ośrodkiem polskiego ruchu narodowego, w 1848 r. zaczęła wychodzić pierwsza polska gazeta, powstały Czytelnia Polska i Macierz Szkolna Śląska Cieszyńskiego. W 1869 r. doprowadzono linię kolejową i zbudowano główny dworzec (obecnie po stronie czeskiej). W 1888 r. zbudowano linię do Bielska. Rozwój przemysłowy Cieszyna nie przebiegał tak szybko jak innych miast w regionie, ale pozostał on nadal ważnym ośrodkiem administracyjnym i kulturalno-oświatowym, zwano go nawet Małym Wiedniem. W 1911 r. powstała linia tramwajowa, łącząca dworzec kolejowy z centrum (zlikwidowana w 1921 r.). W okresie I wojny światowej Cieszyn stanowił centrum dowodzenia wojsk austriackich, pochodziło stąd wielu żołnierzy Legionów, przebywał tu sam Józef Piłsudski.
Po upadku Austro-Węgier zamieszkany przez Polaków, Czechów, Niemców i Żydów Śląsk Cieszyński stał się terenem spornym między Polską a nowo powstałą Czechosłowacją. W październiku 1918 r. powstała w Cieszynie Rada Narodowa Księstwa Cieszyńskiego proklamowała przyłączenie regionu do Polski. W styczniu 1919 r. wkroczyły tu wojska czeskie, które dotarły pod Skoczów. Paryska Rada Ambasadorów w 1920 r. dokonała arbitralnego podziału Śląska Cieszyńskiego. Samo miasto zostało podzielone wzdłuż rzeki Olzy, historyczna część znalazła się w granicach Polski (Cieszyn), przemysłowa z dworcem kolejowym w granicach Czechosłowacji (Czeski Cieszyn). W części czeskiej pozostała znaczna ilość ludności polskiej. W październiku 1938 r. wojska polskie zajęły tzw. Zaolzie wraz z Czeskim Cieszynem, we wrześniu 1939 r. cały Śląsk Cieszyński został włączony do III Rzeszy, w 1945 r. przywrócono granicę na Olzie. W czasach PRL-u powstało kilka zakładów przemysłowych (Olza, Polifarb Cieszyn), Cieszyn powiększał swój zasięg terytorialny o okoliczne osiedla, obecna granica ustaliła się w 1977 r. Po odzyskaniu wolności w latach 90. w Cieszynie rozwinęło się bujne życie kulturalne, otwarto też duże przejście graniczne w Boguszowicach z 760-metrowym mostem przez Olzę, co pozwoliło usunąć ruch tranzytowy z zabytkowego śródmieścia.
Obecnie Cieszyn to ważny ośrodek turystyki i kultury, działa tu filia Uniwersytetu Śląskiego, odbywa się wiele imprez kulturalnych. Do najważniejszych należą: Festiwal Nowa Muzyka (elektronika i nowe brzmienia), Przegląd Kino na Granicy, Festiwal Filmowy „Wakacyjne kadry” (przegląd polskiej twórczości kinowej i telewizyjnej), Festiwal Teatralny ”Bez Granic” (teatry polskie, czeskie, słowackie i węgierskie, Święto Trzech Braci (polsko-czeskie imprezy kulturalne, sportowe i rekreacyjne), Festiwal Viva il Canto (prezentacje różnych form muzyki wokalnej i wokalno – instrumentalnej), Skarby z cieszyńskiej trówły (prezentacja osiągnięć artystów i rzemieślników), Dekada Muzyki Organowej i Muzyka Dawna w Cieszynie. Po polskiej i czeskiej części miasta wyznakowano sieć interesujących szlaków spacerowych.
[/slider]
Co warto zobaczyć w Cieszynie
Góra Zamkowa – niewielkie wzniesienie o stromych zboczach, położone jest w centrum Cieszyna, nad rzeką Olzą. W X w. powstał tu gród obronny, w poł. XI w. zbudowano romańską rotundę, całość wymieniono w bulli papieża Hadriana IV w 1155 r. jako Tessin. W I poł. XII w. gród stał się siedzibą kasztelanii, romańska rotunda pełniła funkcję kaplicy zamkowej, ok. 1290 r., drewniany zamek stał się siedzibą książęcą. Ok. 1374 r. książę cieszyński Przemysław I Noszak zbudował zamek murowany, który stale rozbudowywano, aż zajął całe wzgórze. Wojna trzydziestoletnia w XVII w., doprowadziła piastowski zamek do ruiny, w 1839 r. na polecenie księcia Karola Habsburga, zamek piastowski ostatecznie rozebrano w jego miejsce zbudowano klasycystyczny pałac, a na wzgórzu powstał romantyczny park, pełen pomników przyrody. U stóp góry w 1846 r. powstał browar książęcy. Najcenniejszym zabytkiem na Górze Zamkowej jest rotunda św. Mikołaja, dawny książęcy kościół grodowy, zbudowany pod koniec XI w. w stylu romańskim. Rotunda powstała z ciosu wapiennego i posiada półkolistą apsydę, jej wizerunek jest dobrze znany z banknotu 20-złotowego. W XIX w. Habsburgowie przebudowali ją na neoklasycystyczną kaplicę, w latach 1950-55 przywrócono pierwotny wygląd budowli. Obecnie rotunda jest miejscem koncertów muzycznych, można ją też zwiedzać, klucz znajduje się w Wieży Piastowskiej
29-metrowa Wieża Piastowska z XIV w., jest pozostałością po górnym zamku. Zbudowana na planie kwadratu, nakryta została wysokim późnogotyckim dachem. Wieża udostępniona jest do zwiedzania, ze szczytu rozpościera się piękna panorama Cieszyna i okolicznych pasm Beskidów. Godziny otwarcia: V-VIII 9.00-19.00, pozostałe miesiące 9.00-17.00.
W najwyższym punkcie Góry Zamkowej odsłonięto w latach 90. XX w. pozostałości XIII-wiecznej wieży ostatecznej obrony.
W dolnej części góry znajduje się klasycystyczny Pałac Myśliwski Habsburgów, zbudowany w 1840 r. na miejscu dawnego zamku wg projektu Józefa Kornhäusela, obecnie siedziba szkoły muzycznej. Obok znajdowała się rozebrana w latach 60. oranżeria, na jej miejscu w 2005 r. otwarto Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości. Przed pałacem stoi pomnik legionistów polskich z 1934 r.
Cieszyński Rynek został założony w 1496 r., jego zabudowa niszczona była przez pożary w 1552 r. i 1789 r. Większość XVI-wiecznych kamienic została przebudowana po drugim z tych pożarów na barokowo-klasycystyczne. Na środku Rynku stoi barokowa studnia z figurą św. Floriana, wykonaną w 1777 r. przez Wacława Donaya. Pierwotny ratusz został zniszczony w czasie wojny 30-letniej. Kolejny pożar miał miejsce w 1720 r., ratusz odbudowano w 1788 r., niestety zaledwie rok później ponownie spłonął w największym pożarze w dziejach miasta. Nową budowlę w stylu Ludwika XVI wzniesiono w 1800 r., jednak i ona uległa pożarowi w 1836 r. Obecny budynek wzniesiono w stylu klasycystycznym w 1846 r. wg projektu Józefa Kornhäusela i Andrzeja Kenta. W trójkątnym tympanonie znajduje się herb miasta. Do ratusza przylegają: budynek dawnego teatru miejskiego z 1788 r., przebudowany w 1816 r. wg projektu Floriana Jilga (obecnie kino Piast) i dawny odwach. We wschodniej pierzei Rynku znajduje się okazały budynek hotelu Pod Brunatnym Jeleniem, zbudowany w stylu wiedeńskiego neobaroku w 1912 r. wg projektu Kiliana Köhlera. W północnej pierzei stoi eklektyczny budynek Domu Narodowego, dawnego centrum polskiego życia w mieście, wzniesiony w 1901 r. Obok w 1910 r. zbudowano gmach poczty.
Głównym cieszyńskim deptakiem jest ul. Głęboka, prowadząca z Rynku do Góry Zamkowej. Do dziś zachowało się kilka kamienic podcieniowych z XVIII/XIX w., reszta zabudowy pochodzi z XIX/XX w. Pod nr 50 znajduje się Muzeum Drukarstwa (czynne śr i pt 9-13).
Wczesnogotycki kościół św. Marii Magdaleny, wzniesiony został w XIII w. z fundacji żony ks. Władysława Opolskiego – Eufemii, obok znajdował się klasztor dominikanów. Kościół przebudowano po pożarze w 1789 r., wewnątrz znajdują się szczątki Piastów cieszyńskich, zachował się XV-wieczny nagrobek Przemysława I Noszaka. Wyposażenie wnętrza barokowe, ambona i chrzcielnica dłuta Jana Józefa Schuberta.
Nad miastem góruje ewangelicki kościół Jezusowy. Jego budowa była możliwa dzięki konwencji w Altranstädt, która zmusiła cesarza do wydania zgody na budowę przez śląskich ewangelików kilku tzw. Kościołów Łaski. Wzniesiono go w latach 1710-30 wg projektu Jana Hausryckera, 72-metrową wieżę ukończono w 1750 r. Kościół wzniesiono poza murami miasta, jednak usytuowanie na wzgórzu sprawia, że dominuje on w krajobrazie. Zbudowany na planie krzyża greckiego, wyposażenie wnętrza dość ascetyczne, jedynie barokowy ołtarz dłuta Józefa Prackera przypomina o obowiązującym wtedy stylu barokowym. Przed kościołem pomnik wybitnego ewangelickiego kaznodziei, ks. Jerzego Trzanowskiego.
Późnobarokowy kościół Św. Krzyża zbudowali jezuici na pocz. XVIII w., obok znajduje się budynek dawnego klasztoru. Na elewacji posągi św. Józefa z Dzieciątkiem i św. Franciszka z Asyżu.
Gotycki kościół Św. Trójcy zbudowano w końcu XVI w. z fundacji ks. Katarzyny Sydonii i przebudowano w XIX w. Późnorenesansowa fasada zakończona jest neogotycką wieżą.
Gotycki kościół św. Jerzego powstał pod koniec XIV w. poza murami miasta, przy szpitalu. Posiada dwa gotyckie portale i polichromię z poł. XV w.
Klasztor bonifratrów wzniesiono w XVII/XVIII wg projektu M. Kleina i później kilkakrotnie przebudowano. W klasztornym kościele Wniebowzięcia NMP znajduje się ołtarz główny z 1734 r. i ambona z 1712 r. dłuta Macieja Weissmana. Obok w dawnym szpitalu dla ubogich znajduje się DPS.
Klasztor boromeuszek wzniesiono na przełomie XIX i XX w. na miejscu XVIII-wiecznego pałacu barona Fryderyka Callischa. Klasztor i szpital elżbietanek z lat 1900-03.
Secesyjny budynek Teatru im. Mickiewicza zbudowano w 1910 r. wg projektu wiedeńskich architektów Ferdynanda Fellnera i Hermana Helmera. Pierwotnie miała krzewić kulturę niemiecką, ale w 1918 r. został przejęty przez Polaków. Wewnątrz znajduje się widownia na 630 miejsc.
Książnica Cieszyńska wzniesiona została na miejscu dawnej mennicy książęcej, przebudowanej przez barona Jerzego Bludowskiego w 1719 r. Od 1999 r. siedziba Książnicy Cieszyńskiej, posiadającej cenne zbiory rękopisów i druków, w specjalnie dobudowanej nowoczesnej części ulokowano zbiory ks. Leopolda Szersznika.
Stary Targ do 1496 r. pełnił funkcje Rynku, znajduje się tu kopia gotyckiej Madonny z Dzieciątkiem z 2 poł. XIV w. dłuta Piotra Parlera, oryginał przeniesiono do Muzeum Śląska Cieszyńskiego.
Pałac Larischów wzniesiony został przez hr. Jana Larischa w 1794 r. w stylu Ludwika XVI. Boczna fasada oparta została o resztki dawnych murów obronnych. W 1931 r. utworzono tu Muzeum Śląska Cieszyńskiego posiadające działy archeologii, etnografii, fotografii, historii, sztuki i techniki. Zwiedzanie z przewodnikiem, wejścia o pełnych godzinach wt, czw, pt, sob 10-14, śr 12-16, nd 10-14) W pałacowym ogrodzie urządzono Park Pokoju z lapidarium dawnych rzeźb.
Strona muzeum
Przy ul. Przykopa znajduje się położona nad Młynówką dawna dzielnica tkaczy, garbarzy, sukienników i kowali, zwana Cieszyńską Wenecją. Pełne uroku domy z drewnianymi galeryjkami i mostkami pochodzą z XVIII i XIX w. Obok pozostałości murów obronnych i dworek.
Studnia Trzech Braci jest symbolem miasta, wg legendy przy tryskającym tu źródle spotkali się w 810 r. bracia Bolko, Leszko i Cieszko, którzy tak się z tego spotkania cieszyli, że na pamiątkę założyli miasto, zwane Cieszynem. Studnię przykrywa neogotycka altana z XIX w. z tablicami z tekstem legendy.
Stary cmentarz żydowski założony w 1647 r. przez Jakuba Singera funkcjonował nieprzerwanie przez 250 lat. W 1785 r. został wykupiony przez gminę żydowską, która pod koniec XIX w. wzniosła dom przedpogrzebowy. Brak miejsca spowodował, że w 1907 r. kilkaset metrów dalej utworzono nowy cmentarz z efektowną bramą wejściową i bożnicą. Oba cmentarze przetrwały okupację bez większych zniszczeń, w 1999 r. odnowiono bramę i ruiny bożnicy na nowym cmentarzu.
Cmentarz komunalny, utworzony w 1891 r. ozdabia neobarokowa brama wjazdowa. W 1887 r. powstał również cmentarz ewangelicki.
W dzielnicy Błogocice znajduje się renesansowy dwór z I poł. XVI w., później przebudowywany. W Marklowicach również można zobaczyć dwór z XVI w.