Zduny - ratusz Małe miasto (4500 mieszkańców) w powiecie krotoszyńskim, położone na Wysoczyźnie Kaliskiej na pograniczu Wielkopolski i Dolnego Śląska. Osada wzmiankowana w 1266 r. kiedy książę poznański Bolesław Pobożny nadał ją biskupowi wrocławskiemu Tomaszowi. W 1267 r. lokowano miasto na prawie średzkim, z rynkiem w kształcie kwadratu (Pl. Kościuszki). W XVI w. właścicielką była Anna Jutroska. W 1633 r. Zduny kupił Piotr Sieniuta, bogaty magnat wyznania kalwińskiego. Przyjął on protestanckich rzemieślników z Dzierżoniowa, uciekających przed prześladowaniami religijnymi, w 1637 r. założono dla nich Zduny Niemieckie, obecne centrum miasta z rynkiem i przyległymi ulicami. W 1646 r. powstało Sieniutowo, położone na wschód od Zdun Niemieckich ( okolice ulic Ostrowskiej i Sulmierzyckiej). Każda z tych trzech miejscowości posiadała własne władze, rynki, ratusze, cmentarze. W 1600 r. na zdunowskim rynku ustawiono największą w Wielkopolsce komorę celną. W 1684 r. Rafał Leszczyński połączył Zduny Niemieckie i Sieniutów. W 1761 r. ks. Aleksander Józef Sułkowski przyłączył Zduny Polskie. Ostatnim polskim właścicielem był hr. Maksymilian Mielżyński. W 1875 r. doprowadzono linię kolejową na trasie Oleśnica – Krotoszyn. Na przełomie 1918 i 1919 r. toczyły się tu walki polsko-niemieckie w trakcie powstania wielkopolskiego. W 1919 r. miasto przyłączono do Polski, po 1945 r. straciło nadgraniczne położenie, w związku z tym rola Zdun zmalała.
Warto zobaczyć:
Poewangelicki kościół Najświętszego Serca Pana Jezusa
Drewniana świątynia Trójcy Przenajświętszej powstała w 1637 r. i spłonęła w 1789 r. W latach 1789-92 zbudowano obecny kościół w stylu barokowo-klasycystycznym. Wzniesiony na planie prostokąta z kwadratową wieżą od wschodu i przybudówką od zachodu. Wnętrze halowe z dwukondygnacyjnymi emporami wspartymi na jońskich kolumnach. Wewnątrz klasycystyczna ambona z 1792 r., alegoryczna rzeźba przedstawiająca Nadzieję i płyty nagrobne z XVIII w. Obecnie dom pogrzebowy.
Kościół św. Jana Chrzciciela
W 1267 r. powstał tu drewniany kościół śś. Jana Chrzciciela i Jadwigi. Obecny, barokowy wzniesiony w latach 1719-1733, staraniem księdza Antoniego Baczewskiego. W 1733 r. dobudowano kaplicę Opatrzności Bożej. Wyposażenie wnętrza z XVII/XVIII w., w tym drewniana Pieta z XVII w. Ołtarz główny z poł. XVII w. z rzeźbami śś. Piotra i Pawła, bogato dekorowana ambona, chrzcielnica z połowy XVIII w. oraz rokokowy konfesjonał z XVIII w. Wieża zwieńczona blaszanym hełmem z dwiema latarniami. Ciekawostką jest odbiornik TV umieszczony w bocznej kaplicy, dzięki czemu wierni mogą oglądać obraz z umieszczonej przy ołtarzu głównym kamery.
Ratusz
Szachulcowy ratusz wzniesiono w 1637 r. Obecny, murowany, powstał z fundacji Rafała Leszczyńskiego w 1684 r. na rynku należącym do ówczesnych Zdun Niemieckich. Parterowy obiekt pokryty dachem trójpołaciowym z czerwonej dachówki z wieżą, zwieńczoną barokowym hełmem z latarnią. Od strony zachodniej pięciokolumnowy podcień, gdzie znajdowała się waga miejska i metalowy pręt długości łokcia, za pomocą którego odmierzano sukno. Na początku XIX w. dobudowano parterowy budynek, w którym znajdowała się strażnica. Obecnie siedziba Zdunowskiego Ośrodka Kultury.
W Zdunach znajduje się największy w Wielkopolsce zespół zabudowy małomiasteczkowej (60 barokowych domów), konstrukcji szachulcowej, drewnianej i szkieletowo-glinianej z XVII-XIX w. Przy Rynku zespół murowanych domów z cegły z XVIII w.
Cukrownia z 1882 r., rozbudowana w latach 1912-13.
Muzeum otwarte w 1985 r. w dawnym domu mieszczańskim z XVII/XVIII w. Zbiory rozlokowano w salach wystawowych na trzech poziomach.
Pomnik poległych Synów Miasta Zdun z datami 1918-1919 oraz 1939-1945. Pierwotnie wystawiony przez władze pruskie ok. 1900 r. jako poświęcony niemieckim żołnierzom poległym w czasie działań wojennych.