4,8 km
Dojazd – stacja Kąty Wrocławskie na linii Wrocław – Wałbrzych – Jelenia Góra
Krótka trasa ulicami miasta Kąty Wrocławskie
Miasto liczące 7200 mieszkańców, położone w powiecie wrocławskim, w dolinie między Bystrzycą a Strzegomką. Kąty Wrocławskie leżą przy linii kolejowej Wrocław – Wałbrzych – Jelenia Góra, autostradzie A4 Wrocław – Legnica i szosie Środa Śląska – Oława. Wg ustnych przekazów osada istniała tu już w 1101 roku. Miasto lokował na prawie średzkim ks. świdnicko-jaworski Bolko I Surowy w 1297 r. pod nazwą Kant, później weszło w skład ks. ziębickiego. W 1302 r. wzmiankowano parafię i dziedzicznego wójta. W 1419 r. w ramach zastawu przeszło w posiadanie diecezji wrocławskiej, która miasto kupiła w 1460 r. i posiadała aż do sekularyzacji w 1810 roku. Kąty Wrocławskie zostały częściowo zniszczone podczas najazdu husyckiego w 1428 r. i ponownie w 1512 r., w czasie walk ks. ziębickiego Bartłomieja z mieszczanami wrocławskimi. Miasto rozwinęło się w 1. poł. XVI w., przed 1587 r. przebudowano mury miejskie. Po zniszczeniach w czasie wojny trzydziestoletniej (pożar z 1624 r., któremu uległ nieodbudowany już zamek), długo podnosiło się z ruin. Również w czasie wojen śląskich miały tu miejsce walki, z udziałem m.in. wojsk rosyjskich. 14 maja 1807 r. rozegrała się tu bitwa prusko-francuska. W 1843 r. doprowadzono linię kolejową Wrocław – Świebodzice. W latach 1855-56 rozebrano mury miejskie, z materiału z nich wzniesiono południową część miasta. W latach 1896-1920 istniała tu fabryka prochu, do 1945 r. działała również huta. W 1936 r. zbudowano autostradę z węzłem koło Kątów. W latach 1942-45 funkcjonował tu obóz jeniecki dla Rosjan, przez Kąty przechodziły drogi ewakuacji mieszkańców Wrocławia i marsz śmierci Fünfteichen – Gross Rosen. Miasto zostało zajęte przez Armię Czerwoną 8 lutego 1945 r., zniszczeniu uległa jego wschodnia część. Od 1999 r. Kąty znajdują się w powiecie wrocławskim, wskutek dogodnego położenia lokują się tu zakłady przemysłowe i powstają nowe osiedla mieszkalne.
Trasa zaczyna się na stacji Kąty Wrocławskie.
Stacja Kąty Wrocławskie położona jest na linii Wrocław – Jelenia Góra, zbudowanej na odcinku do Świebodzic w 1843 r. przez Kolej Wrocławską – Świdnicko – Świebodzicką, jako drugie połączenie na ziemiach polskich. Pod koniec XIX w. linia otrzymała drugi tor, w 1928 r. odcinek do Jaworzyny Śl. zelektryfikowano. W 1945 r. trakcję elektryczną rozebrały wojska radzieckie, linię ponownie zelektryfikowano w latach 1965-66. W 1908 r. planowano doprowadzić do Kątów Wrocławskich linię kleinbahn ze Środy Śląskiej przez Rakoszyce.
Stacja posiada pięć torów, ruch obsługiwany jest przez nastawnię KW, obok której zachowała się głowica wyprodukowanego w Mannheim żurawia do nawadniania parowozów. Przy stacji zachowała się także wieża ciśnień z poł. XIX w. w rzadkiej konstrukcji prostopadłościanu nakrytego dwuspadowym dachem. Ze stacji biegnie bocznica do zbudowanego w 2007 r. terminalu kontenerowego Schavemaker Invest, wcześniej na tym terenie znajdowała się bocznica Zakładów Przemysłu Ziemniaczanego Kąty. Przed 1945 r. z zachodniej głowicy stacji biegła bocznica do majątku w Kozłowie. Klasycystyczny budynek dworca pochodzi z lat 1867-70, w latach 2020-21 został odremontowany. Ulokowano tu siedziby domu kultury i Zakładu Gospodarki Mieszkaniowej, przed budynkiem powstał parking.
Idziemy ul. 1 Maja, którą prowadzi ruchliwa szosa Środa Śląska – Oława.
Pod nr 71 znajduje się neorenesansowy pałacyk Villa Witt z 1896 roku, przed wojną siedziba Śląskiej Szkoły Doradców Budowlanych, po 1945 r. biura POM, obecnie własność prywatna.
Idziemy obok Szkoły Podstawowej nr 1 z pływalnią Delfinek.
Po drugiej stronie szosy przy ul. Żeromskiego znajduje się druga część SP nr 1 z budynkiem dawnej szkoły ewangelickiej z ok. 1925 roku.
Pod nr 55 mijamy willę z pocz. XX w., a za sklepem Polo dawny Waisenhaus des Deutschen Kriegerbunde (dom sierot niemieckiego związku żołnierzy), ufundowany przez cesarza Wilhelma II w 1893 r., obecnie mieści się tu Powiatowe Centrum Usług Społecznych. Dalej pod nr 37 znajduje się Villa Scholz, pod nr 35 dawna szkoła Paedagogium z 1911 roku. Mijamy rozjazd z ul. Popiełuszki z krzyżem, stoi tu budynek poczty z końca XIX w., a obok pod nr 18 dawna gospoda Zum Feldschlösschen (Pod Polnym Zameczkiem). Sąsiedni komisariat policji pochodzi z okresu międzywojennego. Docieramy do skrzyżowania z ul. Mireckiego, gdzie znajduje się dawna gospoda zum Schwarzen Adler (pod Czarnym Orłem, nr 4) i krzyż. Wkraczamy do starówki, opuszczając główną szosę. Skręcamy w ul. gen. Sikorskiego, którą docieramy do kościoła śś. Piotra i Pawła.
Przed bramą cmentarną stoi figura św. Jana Nepomucena z 1738 r. fundacji kolatora biskupiego Jana Kriegiera.
Kościół śś. Piotra i Pawła wzmiankowano w 1301 r., aczkolwiek w szczycie portalu kruchty widnieje data 1101. Obecna późnogotycka budowla pochodzi z ok. 1500 r., a zakrystia i kruchta z 1520 roku. Od 1632 r. przez krótki czas należał do ewangelików. W 1853 r. na wieży powstała neogotycka galeria z krenelażem, zmieniona w 1910 r. na wieżyczki. W końcu XIX w. zbudowano kaplicę Św. Krzyża. Trójnawowy kościół posiada trójbocznie zamknięte prezbiterium i masywną wieżę od zachodu, nakrytą sklepieniem gwiaździstym. Wewnątrz znajduje się ołtarz główny z 1879 r. autorstwa Karola Buhla z obrazem MB przywiezionym z Tłumacza koło Stanisławowa, poza tym barokowe rzeźby z lat 1730-1750 i gotyckie: Maryja z Dzieciątkiem z ok. 1410 r. oraz św. Marcin i św. Jan Chrzciciel z 1470 roku.
Przed kościołem stoi kolumna maryjna z 1896 roku. Obok zachował się fragment dawnych murów miejskich, dolne partie z XIV w., wyższe z 1587 roku. Na cmentarzu znajdują się mogiły żołnierzy polskich, radzieckich oraz ofiar marszu śmierci. Plebania pochodzi z 1838 roku. Przed świątynią znajduje się budynek dawnego przytułka z 1866 r. (ul. Kościelna) z tablicą fundacyjną starszego przybytku, założonego w 1613 roku.
Ul. gen. Sikorskiego docieramy na Rynek.
Na środku rynku stoi ratusz. Pierwotny spłonął w 1624 r., zachowała się z niego renesansowa wieża z 1613 r. Obecny powstał w latach 1876-79, ma plan prostokąta z wewnętrznym dziedzińcem ze studnią. Po remoncie w latach 1933-34 usunięto część wystroju elewacji. Obecnie w ratuszu mieści się siedziba UMiG. Od wschodu przylega renesansowa wieża z zegarem, o 36 m wysokości, prostokątna dołem, przechodząca w ośmiobok i zwieńczona barokowym hełmem. W północnej ścianie widać tablice herbowe wrocławskich biskupów: Hansa von Reibnitza (1613), Karola Habsburga i Jana Scultetusa (1604-1613). Na górze znajdują się cztery figury lwów, trzymających tarcze i zegar. Przed ratuszem stoi pomnik 700-lecia założenia miasta ustawiony w 1997 roku. Pierwotnie znajdował się tu pomnik poległych w I wojnie światowej, a w latach 1960-89 gen. Karola Świerczewskiego.
Widok z wieży ratuszowej
Kamienice w rynku w większości są neoklasycystyczne z XIX/XX w. Zachowały się również budynki barokowe z XVIII w. (Rynek 35). Pod nr 26 znajduje się kamienica z końca XIX w. z orłem niemieckim i herbem Kątów, mieściło się tu wydawnictwo lokalnej gazety. We wschodniej pierzei stoi apteka z lat 1906-10.
Obok ratusza znajduje się dawny kościół ewangelicki. Pierwszy powstał ok. 1600 r., jednak z nakazu biskupa wrocławskiego szybko go rozebrano. Obecny arkadowy zbudowano wg planów Karla Friedricha Schinkla i projektu G. A. Freya w latach 1834-36, miał nawiązywać do świątyni greckiej. Po 1945 r. mieściło się tu kino, obecnie stanowi siedzibę biblioteki i Regionalnej Izby Pamięci, prowadzonej przez Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Kąckiej.
W Regionalnej Izbie Pamięci można zobaczyć dawny wygląd wnętrza kościoła ewangelickiego, Kąty Wrocławskie na XVIII-wiecznym rysunku Wernera, zegar z wieży ratuszowej i dokument z 1809 r. z kuli czasu. Muzeum zaaranżowano w formie miejskiej uliczki, w której znajdują się poszczególne działy tematyczne. Na ekspozycję składają się m.in.: radioodbiorniki, wyposażenie kuźni, wózek dziecięcy, sprzęty gospodarstwa domowego, sklep z czasów PRL, Notgeld – pieniądz zastępczy z czasów I wojny światowej i hiperinflacji, warsztat stolarza, sprzęty rolnicze, biurko księdza Moeperta z maszyną do pisania i apteka. We wnętrzu izby wiejskiej zobaczymy monidło, dawny wierszyk religijny i obraz religijny ze szkoły monachijskiej. W kolejnej części zwiedzania czekają nas: kasa biletowa PKP, warsztat szewca, dawne żywoty świętych, pracownia fotograficzna i przedwojenny drogowskaz.
Zwiedzić można także parter wieży ratuszowej, mieszczący niegdyś więzienie.
Z rynku idziemy ul. Magistracką do budynku Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Kątach Wrocławskich.
W miejscu tym stał zamek, wzmiankowany w 1293 r. Wzniesiono go za czasów księcia świdnickiego Bolka I Surowego, strzegł on granic księstwa i przeprawy przez Bystrzycę. Spłonął w czasie wojny 30-letniej w 1624 r. i nie został już odbudowany. Na miejscu dziedzińca w 1851 r. zbudowano browar A. Preussa z parkiem, letnią restauracją i kręgielnią, w którym ulokowano obecnie ośrodek kultury. Za nim można dostrzec zarys murów grodu o wymiarach 60 x 38 m.
Warto stąd podejść 450 m alejką przez Park Miejski położony na terenie Parku Krajobrazowego Dolina Bystrzycy do kładki nad Bystrzycą, skąd rzeka prezentuje się wyjątkowo malowniczo. W parku znajdują się liczne tablice informacyjne o treści przyrodniczej, dotyczące okolicznej flory i fauny.
Skręcamy w ul. Kościuszki, biegnącą wzdłuż dawnych murów miejskich. Mijamy stadion, ulica zmienia nazwę na Norwida, stoi tu dawny młyn miejski z 1912 r., korzystający z odchodzącej od Bystrzycy Młynówki. Obok stacji benzynowej skręcamy w główną ul. Wrocławską, przy której stoi opuszczona willa z 1898 roku.
Można stąd podejść 400 m prosto ul. Sobótki do ceglanej willi z 1909 r. (nr 10), a za skrajem zabudowy stoi również ceglana kapliczka z 1873 roku.
Idziemy ul. Wrocławską biegnącą wzdłuż południowego odcinka dawnych murów miejskich, pod nr 10 zwraca naszą uwagę neorenesansowa Villa Rausch z 1898 roku. Wracamy na ul. 1 Maja, po jej południowej stronie znajduje się Minibrowar Caminus, a pod nr 21 stoi Villa Sauer z pocz. XX wieku. Na rozdrożu skręcamy w ul. Popiełuszki
W głębi po lewej stoi powstała w 1934 r. modernistyczna wieża ciśnień z ceglaną elewacją.
Skręcamy w ul. Nowowiejską, na rozdrożu stoi malownicza willa z okazałą wieżyczką z ok. 1910 r. Mijamy krzyż i ogródki działkowe, za skrzyżowaniem z ul. Władysława Jagiełły skręcamy w deptak prowadzący granicą ogródków i terenu przemysłowego.
Przy mostku nad strugą znajduje się łaciński krzyż kamienny o wymiarach 60 x 77 x 20 cm.
Docieramy do osiedla domków jednorodzinnych, gdzie skręcamy w ul. Kwiatową. Po chwili osiągamy ul. Spółdzielczą, którą wracamy na stację kolejową, gdzie kończy się nasza trasa.
