23,0 km
Kąty Wrocławskie – 1,0 km – Sośnica – 4,6 km – Krobielowice – 3,6 km – Stradów – 3,1 km – Czerńczyce – 1,4 km – Kamionna – 9,3 km – Kąty Wrocławskie
Dojazd – stacja Kąty Wrocławskie na linii Wrocław – Wałbrzych – Jelenia Góra
Wyznakowany przez gminę Kąty Wrocławskie szlak zielony przebiega przez teren Parku Krajobrazowego Dolina Bystrzycy, w dużej mierze terenami leśnymi, zataczając pętlę wzdłuż biegu rzeki. Szlak posiada oznaczony kolorem czarnym skrót koło Kamionnej. Nawierzchnia – głównie drogi gruntowe i bite z krótkimi odcinkami asfaltowymi.
Szlak zaczyna się obok budynku Gminnego Ośrodka Kultury i Sportu w Kątach Wrocławskich.
W miejscu tym stał zamek, wzmiankowany w 1293 r. Wzniesiono go za czasów księcia świdnickiego Bolka I Surowego, strzegł on granic księstwa i przeprawy przez Bystrzycę. Spłonął w czasie wojny 30-letniej w 1624 r. i nie został już odbudowany. Na miejscu dziedzińca w 1851 r. zbudowano browar A. Preussa z parkiem, letnią restauracją i kręgielnią, w którym ulokowano obecnie ośrodek kultury. Za nim można dostrzec zarys murów grodu o wymiarach 60 x 38 m.
Jedziemy alejką przez Park Miejski położony na terenie Parku Krajobrazowego Dolina Bystrzycy. Znajdują się w nim liczne tablice informacyjne o treści przyrodniczej, dotyczące okolicznej flory i fauny. Mijamy Stadion Miejski i wkraczamy w las, przecinając kładką Bystrzycę, rzeka prezentuje się stąd wyjątkowo malowniczo.
Opuszczamy las, pokonujemy skarpę na skraju doliny i wkraczamy do Sośnicy.
Sośnica wzmiankowana była w 1244 r., później należała do kasztelana wrocławskiego Michała von Schosnitz. Od 1484 r. do poł. XVII w. była w rękach von Prockendorfów, od 1777 r. von Saurmów z Samotworu. Kolejny właściciel od 1857 r. – Walkhoff zbudował na terenie folwarku krótko działającą cukrownię. W 1916 r. majątek przejął hr. Wichelhaus.
Po lewej znajduje się wyjątkowo ciekawy kościół, po prawej kompleks zabudowań folwarcznych, należących do pałacu.
Kościół Podwyższenia Krzyża Św. istniał już w 1244 r., od 1302 r. odbywały się tu odpusty, przyciągające pielgrzymów. Obecna gotycka świątynia pochodzi z końca XIII w. (prezbiterium i mury nawy), w 1487 r. powstały zakrystia i sklepienia nawy, w 1504 r. wieża, a w 1619 r. kruchta południowa. W 1776 r. hr. Marie Josephine von Würz und Burg pod wrażeniem pielgrzymki do Rzymu, ufundowała Kaplicę Świętych Schodów, dostawiono wtedy nową kruchtę. Na murach zewnętrznych znajduje się zespół renesansowych i manierystycznych płyt nagrobnych: Henryka von Schindel (zm. 1584) z rodziną, Franciszka von Waldau (zm. 1616) z żoną, dzieci z rodziny von Prockendorf (1616-21), Henryka von Kreckwitz (zm. 1581), Hansa von Falckenhain (zm. 1587) z żoną i tablica Ludwika Scholtza z 1918 r., poległego w I wojnie światowej.
Kościół nakryty jest sklepieniem krzyżowo-żebrowym. Wewnątrz znajduje się barokowe wyposażenie z ołtarzem głównym z 1714 roku. Można tu zobaczyć 2 epitafia i 11 płyt nagrobnych, a w nawie głównej tablicę fundacyjną Hansa von Prockendorf z 1487 r. oraz podobną w fasadzie wieży. Kaplica Świętych Schodów zawiera kopię rzymskich Scala Sancta z bazyliki św. Jana na Lateranie, którymi prowadzono Jezusa przed oblicze Piłata. Wg tradycji przez 28 marmurowych stopni należy poruszać się tylko na kolanach. Kryją one relikwie (część gwoździa z Krzyża Chrystusa i prawej ręki św. Anny, włókno z chusty św. Weroniki). Kaplica ozdobiona jest iluzjonistycznymi malowidłami Johanna Heinricha Kynasta.
Na cmentarzu stoi późnobarokowa kaplica grobowa z 1783 r., ufundowana przez Gottloba Albrechta von Saurmę dla żony. Nad bramą boczną widać figurę św. Jana Nepomucena. Obok znajduje się budynek dawnej szkoły katolickiej (nr 15) z lat 1886-89.
Spod kościoła można podjechać 100 m w prawo do pałacu (wjazd od głównej szosy).
Pałac zbudowany ok. 1637 r. dla Gottharda von Prockendorfa spłonął w 1751 roku. Obecna budowla powstała przed 1810 r. dla Johanna Franza von Roye, w 1857 r. dodano ryzalit, a całość przebudował ok. 1890 r. w stylu neobarokowym Friedrich von Walkhoff. Obok stoi folwark z lat 1875-80, w którym niegdyś znajdowały się browar i założona przez von Walkhoffa, krótko funkcjonująca cukrownia.
Mijamy gospodę (nr 15a) z 1909 r., obecnie pełniącą funkcję plebanii, i dom nr 25 z 1777 r., przebudowany w poł. XIX w., w którym mieścił się mały szpital.
Przecinamy ruchliwą główna szosę Kąty Wrocławskie – Wrocław i jedziemy boczną drogą przez wieś. Opuszczamy Sośnicę i przekraczamy wiaduktem autostradę A4 Wrocław – Legnica. Obok cegielni z 1925 r. skręcamy w betonową drogę. Wjeżdżamy w zagajnik porastający skłon wzgórza Wierzchowiska (162 m) i skręcamy w drogę gruntową wijącą się zboczem. Krótką ścieżką docieramy do ruchliwej szosy Kąty Wrocławskie – Oława, mijamy zagajnik z wyrobiskiem dawnej cegielni i docieramy do mauzoleum feldmarszałka Blüchera.
Feldmarszałek Gebhard Leberecht von Blücher (1742-1819) był znanym wodzem armii pruskiej z czasów wojen napoleońskim. Mimo, że kilka bitew przegrał odegrał ważną rolę w bataliach pod Lipskiem (1813) i Waterloo (1815), gdzie Napoleona pokonano.
Mauzoleum zbudował w latach 1846-53 von Rauch przez na wzór rzymskiej budowli z Tivoli. Odsłonięcie mauzoleum 28.04.1853 r. zaszczycił swoją obecnością sam król pruski Fryderyk Wilhelm IV, zostało ono sfinansowano dużej mierze ze składek weteranów wojen napoleońskich. Ma postać rotundy z granitowych ciosów pochodzących z kamieniołomów pod Ślężą. Nad wejściem umieszczono marmurowe popiersie Blüchera dłuta Henryka Berges, feldmarszałka przedstawiono jako Herkulesa okrytego lwią skórą.
Docieramy do zabudowań Krobielowic.
Krobielowice położone są przy szosie Kąty Wrocławskie – Oława. Wieś wzmiankowana była w 1231 r., w 1417 r. kupili ją wrocławscy norbertanie, w których władaniu pozostała do sekularyzacji w 1810 r. W 1814 r. król pruski Fryderyk Wilhelm III darował majątek poklasztorny naczelnemu wodzowi wojsk pruskich, pogromcy Napoleona, feldmarszałkowi Gebhardowi Leberechtowi von Blücherowi, który zmarł tutaj w 1819 r. Wieś pozostała w rękach von Blücherów do 1945 r.
Mijamy krzyż, na głównym skrzyżowaniu stoi dawna gospoda Marschall Vorwärts (Marszałek Naprzód, nr 1), pod tym zawołaniem znany był von Blücher, gdyż często go używał prowadząc żołnierzy do boju. Skręcamy w boczną ulicę prowadzącą obok folwarku do stalowego mostu nad Czarną Wodą.
Stoi przy nim opuszczona wieża bramna krobielowickiego pałacu z 1878 r., z przeniesionym z pałacu renesansowym portalem. Naprzeciwko pod numerem 13 znajduje się dom mieszkalny pracowników folwarku.
Za mostem skręcamy w uliczkę prowadzącą do pałacu, wjazd do niego zaczyna się przy krzyżu z malowaną na blasze figurą Chrystusa.
Pierwotnie znajdowała się tu gotycka wieża mieszkalna, wzmiankowana w 1349 roku. W latach 1570-80 norbertanie postawili tu renesansowy dwór (obecne skrzydło północno-zachodnie), w którym mieścił się klasztorny zarząd dóbr. Generalnej rozbudowy na okazały pałac dokonał w latach 1699-1704 opat Karl Keller. Powstały wtedy kolejne trzy skrzydła i dziedziniec z krużgankami. W pałacu ostatnie lata życia spędził feldmarszałek von Blücher, który zmarł tu w 1819 roku. Później obiekt udostępniano zwiedzającym, pokazując pamiątki z czasów wojen napoleońskich. W 1878 r. dodano trzy eklektyczne narożne wieże z hełmami, taras południowy i werandę z arkadami. Wtedy też powstała wieża bramna od strony wsi i folwark. Po 1945 r. pałac został przeznaczony na cele mieszkalne, niestety w latach 70. XX w. popadł w ruinę. W latach 1992-95 został kupiony i wyremontowany przez polsko-nowozelandzką spółkę, prowadzoną przez potomka angielskiej części rodziny marszałka Blüchera – Chrisa Vaile. Obecnie mieści się tu hotel z centrum konferencyjnym, polem golfowym i stawami.
W starszej części zachował się renesansowy portal z datą 1580 i herbem opata norbertanów Scultetusa. Przed pałacem ustawiono armatę. Obok znajduje się przerobiony częściowo na cele hotelowe folwark z oficyną mieszkalną i oborą z 1878 r. z charakterystycznymi szczytami schodkowymi.
Z mostu nad Czarną Wodą jedziemy drogą szutrową przez kompleks stawów z łowiskiem i obok pola golfowego. Przecinamy las, otaczający krobielowickie stawy, następnie drogą bitą przez łąkę docieramy do rozległego kompleksu leśnego nad Bystrzycą. Skręcamy w biegnącą przez las groblę, następnie drogą gruntową przez pola i skrajem lasu docieramy do Stradowa.
Stradów -mała wieś i położony w niej młyn wzmiankowane były w 1321 roku. W XIX w. podlegała majątkowi w Kamionnej, w 1897 r. powstała tu cegielnia z kolonią domków robotniczych.
Jedziemy ul. Glinianą do skrzyżowania z szosą z Zachowic z boiskiem i krzyżem.
Można tu podjechać 230 m w prawo do zrujnowanego młyna, przebudowanego na elektryczny z domem młynarza (nr 7) z pocz. XX wieku. Pod nr 14-16 znajduje się willa właściciela cegielni z tego samego okresu.
Przecinamy szosę i jedziemy drogą bitą przez las.
Po lewej widać pozostałości cegielni Stradauer Tonnewerke z 1897 r. z zalanym wodą wyrobiskiem. Była ona połączona koleją wąskotorową ze stacją w Rogowie Sobóckim i została częściowo wyburzona w 2009 roku.
Jedziemy równolegle do Młynówki Bystrzycy, po chwili docieramy do szosy z Kamionnej.
W prawo odbiega tu krótki czarny szlak łącznikowy (300 m), którym można skrócić trasę. Między mostami nad Młynówką i Bystrzyca stoi pomniczek Oberlandjägera (nadkomisarza) Gustawa Günthera, którego zamordowali tutaj 13 marca 1924 r. dwaj pojmani przez niego złodzieje. Co ciekawe zostali złapani i osądzeni dopiero 13 lat później.
Jedziemy szosą z Kamionnej, przecinając dawny przebieg wąskotorowej bocznicy do cegielni w Stradowie. Obok Winnicy Ragosza docieramy do szosy z Zachowic, którą mijamy Winnicę Adoria pod wzgórzem Chełmsko (175 m) i ponownie przecinamy dawną wąskotorówkę. Po chwili docieramy do Czerńczyc.
Czerńczyce wzmiankowane były w 1374 r., od 1633 r. stanowiły własność znanego rodu von Zedlitz und Leipe. Karl Abraham von Zedlitz und Leipe (1731-93) był pruskim ministrem sprawiedliwości, religii i szkolnictwa oraz reformatorem systemu edukacyjnego. Był inicjatorem wprowadzenia w 1789 r. egzaminu dojrzałości czyli matury. Znany filozof Immanuel Kant zadedykował mu swoje dzieło „Krytyka czystego rozumu”. Minister ostatnie lata życia spędził w Czerńczycach, gdzie został pochowany. Ok. 1838 r., po śmierci ostatniego właściciela, Czerńczyce stały się fundacją dla panien z rodu von Zedlitz.
We wsi skręcamy w boczną ul. Piaskową, łącznikiem docieramy do ul. Lotniczej, przy której znajduje się pałac.
Barokowy pałac zbudował ok. 1735 r. baron Karl Sigismund von Zedlitz und Leipe, jego syn, wspomniany już Karl Abraham dokonał rozbudowy. Heinrich von Zeidlitz (1781-1835) przebudował pałac na klasycystyczny i założył wokół park angielski z licznymi rzeźbami. Rezydencja znana była z kolekcji sztuki, mebli i berlińskiej porcelany, w 1780 r. odwiedził ją sam król Fryderyk II. W latach 1949-91 w pałacu znajdowała się siedziba PGR-u, obecnie zrujnowana budowla jest opuszczona.
Portal zdobią tarcze herbowe Karla Sigismunda Zedlitza oraz jego małżonki – Evy Czettritz. Obok pałacu znajdują się zabudowania folwarczne z lat ok. 1840-1900, w skład których wchodzą oficyny, obora, spichlerz, wozownia i stodoła. Nad bramą umieszczono tablicę z datą budowy i inicjałami właścicielki (Caroline Wilhelmine Friderike von Zedlitz, urodzona von Paczensky und Tenczin). W dawnym parku znajdował się cmentarz ewangelicki.
Jedziemy ul. Lotniczą na skraj wsi, gdzie skręcamy w drogę gruntową biegnącą przez nadbystrzyckie łąki. Przy końcu bocznej uliczki przekraczamy kładką jedną z Młynówek i zagłębiamy się ścieżką w las. Mijamy kompleks stawów i przecinamy kolejną Młynówkę.
Po chwili docieramy do budynku dawnego młyna, a od 1868 r. nadleśnictwa na skraju Kamionnej, obecnie w budynku funkcjonuje Centrum Edukacyjne Leśniczówka.
Kamionna wzmiankowana była w 1294 r. Od 1657 r. należała do rodu von Kalckreuth und Dolzig, od 1760 r. do von Stillfriedów, wreszcie w 1838 weszła w skład majątku von Zedlitzów z pobliskich Czerńczyc.
Warto tu podjechać 300 m w lewo obok ruin pałacu do figury Nepomucena. Przekraczamy Bystrzycę, na wprost znajdują się ruiny pałacu.
Renesansowy dwór nawodny wzniósł Konrad von Seydlitz ok. 1571 r. na miejscu gotyckiego założenia z XIV wieku. W latach 1740-44 został przebudowany na barokowy pałac przez barona Franza von Kalckreutha wg projektu znanego architekta Christopha Hacknera . W 1871 r. von Zedlitzowie rozebrali skrzydła południowe i wschodnie. W 1945 r. pałac przeznaczono na mieszkania, po opuszczeniu w 1984 r. popadł w całkowitą ruinę. Zachowały się pozostałości skrzydeł północnego i zachodniego oraz barokowy portal główny z lat 1740-44 z rzeźbami atlantów, podtrzymujących balkon. Za pałacem znajdują się zabudowania folwarczne z 1. poł. XIX w., w ścianie szczytowej wschodniej obory umieszczono tablicę z herbem i inicjałami C. S. 1571.
Ulicą przez wieś możemy dalej dotrzeć do szosy Piława – Zachowice, na skrzyżowaniu stoi wysoka na 7 m późnobarokowa figura św. Jana Nepomucena z 1744 r., prawdopodobnie autorstwa Albrechta Siegwitza z Wrocławia. W 1945 r. uszkodzona wskutek ostrzeliwania przez żołnierzy rosyjskich, została odnowiona w 2003 r. Od frontu znajduje się kartusz z płaskorzeźbą przedstawiającą zrzucenie świętego do Wełtawy i inskrypcją z modlitwą i prośbą o ochronę przed „trucizną złych języków”.
Przy głównej drodze znajduje się także dawna szkoła ewangelicka (nr 1) i położona na skraju lasu dawna rekreacyjna gospoda (nr 22).
Przy dawnym nadleśnictwie skręcamy w drogę bitą, biegnąca lasem na prawym brzegu Bystrzycy. Po chwili docieramy do szosy z Zachowic (koniec czarnego szlaku łącznikowego, 90 m w prawo wspomniany już pomniczek Oberlandjägera Günthera). Przekraczamy Bystrzycę i skręcamy w drogę bitą, prowadzącą do biegnącej skrajem lasu obok kopalni kruszywa drogi gruntowej. Następnie jedziemy chwilę wałem i osiągamy pola. Przy skrzyżowaniu z drogą gruntową do kopalni piasku i Kilianowa znajdował się przysiółek Gilgenau z młynem. Po kilku skrętach podjeżdżamy na wzniesienie 143 m i zjeżdżamy ponownie do doliny Bystrzycy, przekraczając przy strudze granice Kątów Wrocławskich.
Skrajem lasu docieramy do betonowej drogi, prowadzącej do zagospodarowanego rekreacyjnie zalanego wyrobiska żwirowni. Zaczyna się tu ścieżka dydaktyczna z tablicami, opisującymi okoliczną przyrodę. Drogą gruntową przez łąki docieramy nad brzeg Bystrzycy, mijamy miejsce dawnego mostu Ritter-Brücke i docieramy w pobliże jazu u ujścia Czarnej Wody i początku kąteckiej młynówki. Szutrówką przez zagajnik docieramy do szutrowego przedłużenia betonówki i przekraczamy wiaduktem autostradę A4.
Obok kapliczki z 1873 r. osiągamy zabudowania Kątów Wrocławskich. Jedziemy ul. Sobótki obok willi z 1909 r. Przecinamy główną szosę do Wrocławia i Oławy, na skrzyżowaniu stoi opuszczona willa z 1898 roku. Na ul. Norwida mijamy dawny młyn miejski z 1912 r., następnie ul. Kościuszki wracamy do punktu początkowego trasy.
